Page 30 - สารัตถะและวิทยวิธีทางสังคมศึกษา
P. 30
8-20 สารัตถะและวิทยวิธีทางสังคมศึกษา
เรอ่ื งท่ี 8.2.2 มโนมติสำ�คัญในวิชาสิ่งแวดล้อมศกึ ษา
จากเป้าหมาย จุดมุ่งหมาย และหลักการของสิ่งแวดล้อมศึกษาดังได้กล่าวมาแล้วนั้น แสดงให้เห็น
ว่าสิ่งแวดล้อมศึกษานั้นไม่ใช่เรื่องใหม่ แต่ได้มีการปฏิบัติกันมาแล้วในทุกระดับของระบบการศึกษา ดังนั้น
สิ่งแวดล้อมศึกษาจึงมีมโนมติสำ�คัญ (key concept) ซึ่งสมควรได้รวบรวมเพื่อความเข้าใจที่ตรงกัน ดัง
ต่อไปนี้
1. ระบบนิเวศ
ความรู้เกี่ยวกับระบบนิเวศ เป็นความรู้พื้นฐานที่มีความสำ�คัญมากให้การเรียนการสอนสิ่งแวดล้อม
ศึกษา สภาพแวดล้อมตามธรรมชาติในแต่ละท้องถิ่นมีความแตกต่างหลากหลาย เช่น บางบริเวณมีแม่นํ้า
ลำ�ธาร คลอง ชายทะเล ป่าชายเลน และที่ราบ เป็นต้น มักพบสิ่งมีชีวิตมากมายหลายชนิดอาศัยอยู่ร่วมกัน
ต้องพึ่งพาอาศัยซึ่งกันและกัน เรียกว่า กลุ่มสิ่งมีชีวิต (community)
ระบบนิเวศ (ecosystem) หมายถึง กลุ่มสิ่งมีชีวิตไม่ว่าจะเป็นพืช สัตว์ หรือจุลินทรีย์ที่อาศัยอยู่ใน
บรเิ วณเดยี วกนั มคี วามสมั พนั ธเ์ กีย่ วขอ้ งกนั อยา่ งเปน็ ระบบ รวมทัง้ ความสมั พนั ธร์ ะหวา่ งสิง่ มชี วี ติ กบั สิง่ ไมม่ ี
ชีวิต ระบบนิเวศมีความแตกต่างกัน ขึ้นอยู่กับลักษณะของสิ่งมีชีวิต และลักษณะแหล่งที่อยู่อาศัยของสิ่งมี
ชีวิต ความสัมพันธ์ทั้งสองลักษณะจะเกิดขึ้นพร้อมกันในทุกๆ ระบบนิเวศ นั่นคือ ความสัมพันธ์ที่เกี่ยวข้อง
กันทำ�ให้สิ่งมีชีวิตทุกชนิดดำ�รงชีวิตอยู่รอดได้
ระบบนิเวศมีอยู่ทุกหนทุกแห่งทั่วโลก มีมากมายหลายระบบ แต่ละระบบมีขนาดเล็กใหญ่สลับ
ซับซ้อนแตกต่างกัน โลกของเราจัดเป็นระบบนิเวศที่ใหญ่ที่สุด เรียกว่า โลกของสิ่งมีชีวิต (biosphere) ซึ่ง
เป็นที่รวมระบบนิเวศหลากหลายระบบ และมีส่วนที่จัดเป็นระบบนิเวศเล็กๆ เช่น ทุ่งหญ้า หนองนํ้า สระนํ้า
ริมรั้ว ใต้ขอนไม้ผุ ระบบนิเวศแบ่งได้เป็น 2 ระบบใหญ่ๆ คือ
1.1 ระบบนิเวศตามธรรมชาติ ได้แก่ ระบบนิเวศบนบก เช่น ป่าไม้ ทุ่งหญ้า ทะเลทราย และระบบ
นิเวศแหล่งนํ้า แบ่งเป็น ระบบนิเวศนํ้าจืด เช่น แม่นํ้า ลำ�คลอง หนอง บึง ระบบนิเวศนํ้าเค็ม เช่น ทะเล
มหาสมุทร และระบบนิเวศนํ้ากร่อย เช่น บริเวณปากแม่นํ้า
1.2 ระบบนิเวศที่มนุษยส์ รา้ งขึน้ เชน่ ระบบนเิ วศชุมชนเมอื ง แหลง่ เกษตรกรรม นิคมอตุ สาหกรรม
หรือแม้กระทั่งตู้ปลา อ่างเลี้ยงปลา ก็จัดเป็นระบบนิเวศที่มนุษย์สร้างขึ้น (ทรู ปลูกปัญญา 2554)
