Page 56 - การจัดประสบการณ์การเรียนรู้วิทยาศาสตร์
P. 56
2-46 การจัดประสบการณ์การเรียนรู้วิทยาศาสตร์
ถ้าข องเหลวน อกเซลล์มีภาวะเป็นเบส ร่างกายจ ะเสียโพแทสเซียมไปกับป ัสสาวะเพิ่มข ึ้น นอกจากส ภาวะข อง
เซลล์แ ล้วอ ัตราก ารไหลข องส ารละลายในห ลอดไตย ังม ีอ ิทธิพลต ่อก ารข นส่งโพแทสเซียมด้วย เช่น ในก รณีท ี่
เกิดก ารผ ลิตป ัสสาวะมากเนื่องจากยาขับป ัสสาวะบางชนิด อัตราการไหลข องส ารละลายในหลอดไตจะส ูงข ึ้น
ร่างกายสูญเสียโพแทสเซียมเพิ่มขึ้นเนื่องจากไม่มีเวลาให้เซลล์บุหลอดไตส่วนต้นขนส่งโพแทสเซียมเข้าสู่
ร่างกายในจ ำ�นวนม ากข ึ้น นอกจากน ี้ฮอร์โมนอ ัลโดส เตอโรนส ามารถก ระตุ้นให้เซลล์บ ุห ลอดไตเร่งก ารข นส่ง
โพแทสเซียมโดยใช้พลังงานเข้าเซลล์เพิ่มขึ้นด้วย ทั้งยังมีผลเปลี่ยนสมบัติของเยื่อหุ้มเซลล์ให้โพแทสเซียม
แพร่ผ ่านได้ง ่ายข ึ้น ทำ�ให้การหลั่งโพแทสเซียมเพิ่มขึ้น เมื่อระดับฮอร์โมนนี้ส ูง ร่างกายจ ะเสียโพแทสเซียมไป
กับป ัสสาวะมากขึ้น ดังน ั้น ร่างกายจ ะข จัดโพแทสเซียมออกม ากน ้อยเพียงไรจ ึงขึ้นอยู่ก ับก ารดูดซึมก ลับแ ละ
การข ับอ อกข องโพแทสเซียมที่หลอดไตส่วนป ลายแ ละท่อไตร วมเป็นสำ�คัญ
การควบคุมสมดุลข องโพแทสเซียมนอกเซลล์ถ ูกค วบคุมโดยไตเป็นส่วนใหญ่ ในไตโพแทสเซียมที่
ถูกก รองจ ะถ ูกด ูดซ มึ ก ลับเกือบท ัง้ หมดในห ลอดไตส ่วนต ้น การห ลัง่ โพแทสเซียมบ างส ว่ นแ บบใชพ้ ลังงานเกิด
ขึ้นในเซลล์บริเวณปลายขอ งห ลอดไตค อนโวล ูเต็ดส ่วนปลาย (distal part of convoluted tubules) ส่วน
การขับโพแทสเซียมออกนั้นเป็นกระบวนการแพร่แบบธรรมดา การดูดซึมกลับแบบใช้พลังงานจะทำ�ให้เกิด
ศักย์ไฟฟ้าของเยื่อหุ้มเซลล์ ซึ่งจะถูกทำ�ให้เป็นกลางโดยการเคลื่อนย้ายโพแทสเซียมและไฮโดรเจนไอออน
จากเซลล์หลอดไตไปย ังช่องในห ลอดไตห รือลูเมน (lumen) ดังน ั้น การขับโพแทสเซียมออกท างป ัสสาวะจึง
ขึ้นก ับปัจจัยต่างๆ ดังนี้
1) ปริมาณของโซเดียมที่มีอยู่เพียงพอต่อการดูดซึมกลับไปภายในเซลล์ของหลอดไตส่วน
ปลายแ ละท่อไตรวม
2) ปริมาณไฮโดรเจนไอออนแ ละโพแทสเซียมในเซลล์ข องห ลอดไตส ่วนป ลายแ ละท ่อไตร วม
ที่เพียงพ อ
3) ความส ามารถข องเซลลข์ องห ลอดไตส ว่ นป ลายแ ละท อ่ ไตร วมในก ารห ลัง่ ไฮโดรเจนไอออน
ออกจากเซลล์
4) ความเข้มข ้นของฮ อร์โมนอัลโดส เตอโรน
5) อัตราการไหลของสารละลายในหลอดไต อัตราการไหลที่สูงมีแนวโน้มที่จะเคลื่อนย้าย
โพแทสเซียมไปในล ูเมนของท ่อไต
อัลโดสเตอโรนจะกระตุ้นการขับโพแทสเซียมออกได้ทั้งทางตรงและทางอ้อม ทางตรงโดยการเพิ่ม
การหลั่งโพแทสเซียมแบบใช้พลังงานเข้าไปในเซลล์บริเวณปลายของหลอดไตคอนโวลูเต็ดส่วนปลายและ
ท่อไตรวม ส่วนทางอ้อมโดยการเพิ่มการดูดซึมโซเดียมกลับแบบใช้พลังงานเข้าไปในหลอดไตส่วนปลาย
และท่อไตรวม อัลโดสเตอโรนจะถูกกระตุ้นโดยทางตรงจากระดับความเข้มข้นของโพแทสเซียมในโลหิต
สูง (hyperkalemia) และท างอ ้อมโดยท ำ�ให้ร ะบบเรนินแ องจิโอเทนซินต อบสนองต่อปริมาตรโลหิตที่ลดลง
(hypovolemia)
