Page 57 - การจัดประสบการณ์การเรียนรู้วิทยาศาสตร์
P. 57
กระบวนการดำ�รงชีวิต 2-47
สมดุลระหว่างโพแทสเซียมและไฮโดรเจนไอออนมีความเกี่ยวข้องกัน ในสภาวะที่เป็นกรดนั้น
ไฮโดรเจนไอออนจ ะห ลั่งอ อกม าในเซลล์ม ากกว่าโพแทสเซียม ส่วนในส ภาวะเป็นเบสน ั้นไฮโดรเจนไอออนจ ะ
หลั่งอ อกม าน้อยกว่าโพแทสเซียม ดังน ั้น ในสภาวะเบสไฮโดรเจนไอออนจะข ับออกมาน ้อย ซึ่งจะเพิ่มการข ับ
โพแทสเซียมอ อกม าม ากข ึ้น ในส ภาวะเป็นเบสจ ึงม ีแ นวโน้มท ี่ร ะดับค วามเข้มข ้นข องโพแทสเซียมในโลหิตต ํ่า
และส ภาวะเป็นกร ดม ีแ นวโน้มท ี่ร ะดับค วามเข้มข ้นข องโพแทสเซียมในโลหิตส ูง แนวโน้มด ังก ล่าวน ี้ย กเว้นใน
กรณีเมื่อภ าวะเป็นเบสข องห ลอดไตม ีส าเหตุม าจ ากค วามบ กพร่องในก ารข ับไฮโดรเจนไอออนอ อก ในส ภาวะ
เช่นน ี้ก ารข ับไฮโดรเจนไอออนอ อกจ ะล ดล ง จึงท ำ�ให้ต ้องข ับโพแทสเซียมอ อกเพิ่มข ึ้น เพื่อท ำ�ให้เกิดส มดุลก ับ
การด ูดซึมโซเดียมกลับ
โพแทสเซียมจะเคลื่อนจากของเหลวนอกเซลล์เข้าไปในเซลล์โดยการแพร่แบบธรรมดาในการ
แลกเปลี่ยนกับโซเดียม โซเดียมจะถูกกำ�จัดออกโดยใช้พลังงานโดยการปั๊มโซเดียม ดังนั้น ระดับความ
เข้มข ้นข องโพแทสเซียมในโลหิตส ูงจึงอาจเป็นผลมาจ ากการท ำ�งานการป ั๊มโซเดียมบ กพร่องห รือเสียไป หรือ
จากเยื่อห ุ้มเซลล์ช ำ�รุดเสียหาย
2. การค วบคมุ กรดเบสในร ่างกาย*
ร่างกายจ ะท ำ�งานได้ด ีแ ละเหมาะส มน ั้นร ่างกายต ้องมีก ารค วบคุม pH อย่างเข้มงวด ให้ม ี pH คงที่
กระบวนการสำ�คัญที่รักษา pH ของโลหิตให้อยู่ในช่วงระดับค่าปกติ 7.35-7.45 คือ การควบคุมโดยระบบ
หายใจ และก ารควบคุมโดยไต
2.1 การควบคุมกรดเบสโดยการหายใจ กรด 2 ชนิดที่เกี่ยวกับภาวะทางสรีระคือ กรดที่ถูกตรึง
(fixed acid) และกรดท ี่ระเหยได้ (volatile acid) กรดท ี่ถ ูกตรึงเป็นกรดที่ไม่ใช่แ ก๊ส เช่น กรดฟ อสฟอ ริก
ทแ(Hตี่ส3กำ�PคตOัญัว4เ)ปทแ็นาลงนสะํ้ากรีรแรวดลิทะซคยัลาาฟรคิว์บือรอิกกน(รไHดด2อคSอาOกร4์บไ)ซอหดนร์ ิกืซอึ่กงHครดา2รCอ์บOินอท3นรไกียดา์ อรเชรอ่นะกเไกหซรยดดไ์สแดาล้ขมกอาตงรกถิกรป(ดlลaค่อcายtรiอc์บอaอกcนมiิdกา)เมปสา็น่จวแนากกก ค๊สรดวดาทัมงี่รปสะฏาเหมิกยิรารไิยดถา้
สมดุลดังนี้
CO2 (แก๊ส) +H2O H2CO3 H+ + HCO3-
CO2 (ละลาย) -H2O
ฮีโมโกลบินที่รวมกับโปรตอนหรือไฮโดรเจนไอออนเป็นโพรโทเนเต็ดฮีโมโกลบิน (protonated
hemoglobin) จะไปตามกระแสโลหิตไปที่ปอด ในปอดซึ่งมีปริมาณออกซิเจนมากจะให้ออกซิเจนรวมกับ
ฮีโมโกลบินโดยแลกเปลี่ยนกับโปรตอน ออกซีฮีโมโกลบินจะไปตามระบบไหลเวียนโลหิตแดงไปถึงเซลล์
* รวบรวมแ ละเรียบเรียงจ าก สุรเดช ประดษิ ฐบ าทุกา (2542) “การควบคุมสารละลายในร่างกาย” ใน เอกสารการสอนชุดวิชา
วิทยาศาสตร์ชีวภาพ หน่วยที่ 7 หน้า 415-473 นนทบุรี สาขาวิชาวิทยาศาสตร์สุขภาพ มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช
