Page 72 - การจัดประสบการณ์การเรียนรู้วิทยาศาสตร์
P. 72
2-62 การจัดประสบการณ์การเรียนรู้วิทยาศาสตร์
เหงือกจ งึ ม คี วามด ันต ํ่าก วา่ เมือ่ โลหติ ไหลอ อกจ ากห ัวใจเขา้ ส ูเ่ หงือก ทำ�ใหก้ ารล �ำ เลียงอ อกซเิ จนไปต ามเนื้อเยื่อ
ของปลามีประสิทธิภาพตํ่าก ว่าที่ควร
3) ระบบไหลเวียนโลหิตในสัตว์สะเทินน้ําสะเทินบกและสัตว์เล้ือยคลาน ระบบไหล
เวียนโลหิตของสัตว์ทั้ง 2 พวกนี้คล้ายกันมาก คือ โลหิตออกจากหัวใจจะถูกนำ�ไปแลกเปลี่ยนแก๊สที่ปอด
โลหิตท ีม่ อี อกซิเจนส ูงจ ากป อดจ ะไหลก ลับม าผ ่านห ัวใจเพื่อส ูบฉ ีดอ อกไปท ั่วร ่างกายผ ่านร ะบบเส้นโลหิตฝ อย
แล้วโลหิตจ ะย้อนก ลับเข้าม าส ู่ห ัวใจอ ีกค รั้งห นึ่งเป็นการครบว งจรปิด
หัวใจของสัตว์สะเทินนํ้าสะเทินบก เช่น กบ และสัตว์เลื้อยคลาน (ยกเว้นจระเข้) เช่น
จิ้งจก และต ุ๊กแก ยังไม่แ บ่งอ อกเป็น 2 ส่วนอ ย่างช ัดเจน หัวใจข องพ วกก บป ระกอบด ้วยห ้องบ น 2 ห้อง แต่ม ี
ห้องล ่างเพียงห ้องเดียว ดังน ั้น เมื่อห ัวใจเต้นเป็นจ ังหวะข ณะบ ีบต ัว โลหิตจ ะอ อกไปส ู่ป อด และอ อกไปส ู่ส ่วน
อื่นๆ ของร่างกาย ในข ณะเดียวกัน เมื่อหัวใจขยายห รือค ลายอ อกโลหิตจ ากป อดและร่างกายจะไหลก ลับเข้า
สู่ห ัวใจ ทิศทางการไหลของโลหิตแบบดังกล่าวน ี้ม ีข ้อเสีย เพราะโลหิตจากร ่างกายและป อดถ ูกเก็บป ะปนก ัน
ในส ่วนล ่างข องห ัวใจห ้องเดียวกัน ดังน ั้น โลหิตท ีไ่หลก ลับเข้าม าส ูห่ ัวใจอ าจจ ะถ ูกส ่งไปเลี้ยงร ่างกายโดยไมไ่ด้
ผ่านก ารแ ลกเปลี่ยนแ ก๊สที่ป อด หรือโลหิตท ี่ผ ่านป อดแล้วไหลก ลับเข้าสู่หัวใจอาจจะถูกส ่งไปท ี่ป อดซ ํ้าอ ีกได้
4) ระบบไหลเวียนโลหิตในนกและสัตว์เล้ียงลูกด้วยนํ้านม สัตว์ทั้ง 2 กลุ่มนี้มี
เมแทบอลิซึมสูงกว่าพวกสัตว์ชนิดอื่นๆ ดังนั้น ระบบไหลเวียนที่พบในสัตว์ทั้ง 2 พวกนี้จึงมีวิวัฒนาการที่
เหมาะสมยิ่งขึ้นเพื่อให้มีการไหลเวียนโลหิตที่มีประสิทธิภาพสูงในการขนส่งสารจากอวัยวะที่ผลิตไปให้แก่
อวัยวะต่างๆ ทั่วร ่างกาย
โลหิตที่พ บในส ัตว์ชั้นสูง ประกอบด ้วยส่วนใหญ่ๆ ดังต่อไปนี้
1) เซลล์เม็ดโลหิตแดง (red blood cell) มีรงควัตถุที่เรียกว่า ฮีโมโกลบิน (hemoglobin)
ซึ่งเป็นโปรตีนเชิงซ้อนที่มีเหล็กเป็นอ งค์ป ระกอบ ฮีโมโกลบินในเซลล์เม็ดโลหิตแ ดงเป็นสารที่ท ำ�หน้าที่ข นส่ง
ออกซิเจนจากปอด ลำ�เลียงไปสู่ส่วนต่างๆ ของร่างกาย แต่ในสัตว์บางชนิด เช่น แมลง ฮีโมโกลบินไม่อยู่
ภายในเซลล์เม็ดโลหิต แต่ละลายอยู่ในพ ลาสมา ดังน ั้น อวัยวะภ ายในที่ล อยอ ยู่ในของเหลวภ ายในล ำ�ต ัวจ ึง
รับออกซิเจนได้จากรงควัตถุท ี่ปะปนในพลาสมาร อบๆ เนื้อเยื่อ
2) เซลล์เม็ดโลหิตขาว (white blood cell) มีรูปร่างและขนาดต่างๆ กัน ทำ�หน้าที่สำ�คัญ
2 ประการ คือ ทำ�ลายเชื้อโรค และส ร้างสารเคมีเฮพ าร ิน (heparin) สำ�หรับป้องกันไม่ให้โลหิตแข็งต ัวขณะ
ที่ไหลเวียนอยู่ในร ่างกาย
3) เกลด็ เลอื ด (platelet) ท�ำ ห นา้ ทชี่ ว่ ยใหโ้ ลหติ แ ขง็ ต วั เมือ่ เสน้ โลหติ แตกห รอื ข าด ท�ำ ใหร้ า่ งกาย
ไม่เสียเลือดมากเพราะการไหลเวียนโลหิตย ังคงทำ�งานตลอดเวลาที่ร่างกายยังคงม ีช ีวิตอยู่
4) พลาสมา (plasma) เป็นของเหลวมีสีเหลืองอ่อนใสประกอบด้วยนํ้าเป็นส่วนใหญ่ และมี
โปรตีนอยู่หลายชนิด ที่สำ�คัญคือ โปรตีนไฟบริโนเจน (fibrinogen) ซึ่งเกี่ยวข้องกับการแข็งตัวของโลหิต
อัลบูมิน (albumin) และโกลบูล ิน (globulin) ทำ�หน้าที่ส ร้างแอนติบอดีและช่วยรักษาความเป็นกรดเบสใน
ร่างกาย นอกจากน ี้ในพ ลาสมาย ังม ีองค์ประกอบอย่างอ ื่น เช่น เอนไซม์ ฮอร์โมน เกลือแ ร่ ไอออนต่างๆ สาร
อาหารโมเลกลุ เลก็ ๆ และส ารป ระเภทข องเสยี เชน่ ยเู รีย (urea) และค ารบ์ อนไดออกไซดป์ ะปนอ ยใู่นพ ลาสมา
อีกด ้วย
