Page 48 - การจัดประสบการณ์การเรียนรู้วิทยาศาสตร์
P. 48
3-38 การจัดประสบการณ์การเรียนรู้วิทยาศาสตร์
เรือ่ งที่ 3.2.1 ความห มายแ ละค วามส ำ�คญั ของ
ความห ลากห ลายทางชีวภาพ*
1. ความห มายข องค วามห ลากห ลายทางชีวภาพ
ความห ลากห ลายท างช วี ภาพ (biodiversity หรอื biological diversity) มาจ ากค �ำ 2 ค�ำ คอื biologi-
cal หมายถ ึง ชีวภาพ และ diversity หมายถ ึง ความห ลากห ลาย รวมก ันแ ล้วห มายถ ึง การม ีส ิ่งม ีช ีวิตม ากมาย
และแ ตกต า่ งก นั ในร ะบบน เิ วศ ความห ลากห ลายท างช วี ภาพใชเ้ วลาว วิ ฒั นาการน านน บั ห ลายร อ้ ยล า้ นป ี ส�ำ หรบั
ระดับค วามห ลากหลายทางชีวภาพ นักชีววิทยาได้กล่าวถ ึงความหลากห ลายทางช ีวภาพใน 3 ระดับ ดังนี้
1.1 ความห ลากห ลายท างพ นั ธกุ รรม (genetic diversity) หมายถ งึ ความห ลากห ลายข องย นี (genes)
ทสี่ ิง่ ม ชี วี ติ แ ตล่ ะช นดิ ไดร้ บั ก ารถ า่ ยทอดม าจ ากร ุน่ พ อ่ แ มแ่ ละส ง่ ต อ่ ไปย งั ร ุน่ ต อ่ ๆ ไป ซึง่ แ สดงออกด ว้ ยล กั ษณะ
ทางพ ันธุกรรมต ่างๆ ที่ป รากฏให้เห็นโดยท ั่วไปท ั้งภ ายในส ิ่งม ีช ีวิตช นิดเดียวกันแ ละร ะหว่างส ิ่งม ีช ีวิตต ่างช นิด
กัน สิ่งมีชีวิตช นิดเดียวกันอาจม ีย ีนแตกต ่างก ันไปต ามสายพ ันธุ์ เช่น ลักษณะความห ลากห ลายข องลวดลาย
และสีของหอย ตัวอย่างของความหลากหลายทางพันธุกรรมในมนุษย์ คือ พี่น้องที่มีสีผม สีผิว และสีของ
นัยน์ตาที่แตกต่างกัน เป็นต้น ความแตกต่างผันแปรทางพันธุกรรมในแต่ละหน่วยชีวิตนั้นมีสาเหตุมาจาก
การเปลี่ยนแปลงทางพันธุกรรม (mutation) ซึ่งอาจเกิดขึ้นในระดับยีน หรือในระดับโครโมโซม ซึ่งจะถูก
ถ่ายทอดไปสู่ลูกหลานต่อๆ ไปในประชากร การเปลี่ยนแปลงทางพันธุกรรมมีความสำ�คัญต่อความอยู่รอด
ของชนิดพ ันธุ์
นักชีววิทยาใช้ระดับความแตกต่างของยีนในการกำ�หนดความใกล้ชิด หรือความห่างของสิ่งมีชีวิต
ในสายวิวัฒนาการ สิ่งมีชีวิตที่สืบทอดมาจากต้นตระกูลเดียวกัน ย่อมมีความคล้ายคลึงกันทางพันธุกรรม
มากกวา่ ส ิง่ ม ชี วี ติ ท ไี่ มใ่ ชญ่ าตกิ นั ยิง่ ห า่ งก ย็ ิง่ ต า่ งก นั ม ากย ิง่ ข ึน้ จนก ลายเปน็ ส ิง่ ม ชี วี ติ ต า่ งช นดิ ต า่ งก ลุม่ ห รอื ต า่ ง
อาณาจักรก ันต ามล ำ�ดับ นักช ีววิทยามเีทคนิคก ารว ัดค วามห ลากห ลายท างพ ันธุกรรมห ลายว ิธี แต่ท ุกว ิธอี าศัย
ความแตกต่างขององค์ประกอบทางพันธุกรรมเป็นดัชนีในการวัด หากสิ่งมีชีวิตชนิดใดมีองค์ประกอบทาง
พันธุกรรมเป็นแบบเดียวกันทั้งหมด ย่อมแสดงว่าส ิ่งมีชีวิตชนิดน ั้นไม่มีค วามห ลากหลายทางพันธุกรรม
1.2 ความหลากหลายของชนิดหรือชนิดพันธุ์ของส่ิงมีชีวิต (species diversity) หมายถึง ความ
หลากหลายของชนิดหรือสปีชีส์ (species) ที่มีอยู่ในพื้นที่หนึ่งซึ่งในโลกมีสิ่งมีชีวิตมากมายหลายชนิด
พันธุ์ ทั้งพืช สัตว์ และจุลินทรีย์ โดยแต่ละชนิดพันธุ์จะเป็นกลุ่มของสิ่งมีชีวิตที่มีลักษณะเฉพาะและมี
องคป์ ระกอบท างพ นั ธกุ รรมใกลเ้ คยี งก นั ชนดิ พ นั ธขุ์ องส ิง่ ม ชี วี ติ ท เี่ กีย่ วขอ้ งก บั ค วามห ลากห ลายท างช วี ภาพ คอื
ชนิดพ ันธุ์หลัก (keystone species) ชนิดพันธุ์เฉพาะถิ่น (endemic species) และช นิดพันธุ์ต ่างถิ่น (alien
*รวบรวมและเรียบเรียงจาก สมศักดิ์ สุขวงศ์ (2538) “นิเวศวิทยาของพืช” ใน ประมวลสาระชุดวิชาพฤกษศาสตร์ขั้นสูง
สำ�หรับค รู หน่วยท ี่ 13 หน้า 166-168 นนทบุรี สาขาวิชาศึกษาศ าสตร์ มหาวิทยาลัยส ุโขทัยธ รร มาธิร าช
