Page 50 - การจัดประสบการณ์การเรียนรู้วิทยาศาสตร์
P. 50
3-40 การจัดประสบการณ์การเรียนรู้วิทยาศาสตร์
มีช ีวิตท ี่หลากหลายด ้วยเช่นกัน ตัวอย่างเช่น ในผ ืนที่ป่าทางตะวันต กข องไทยที่ม ีลำ�นํ้าใหญ่ไหลผ่าน จะพบ
ถิ่นก ำ�เนิดตามธรรมชาติมากมาย คือ ตัวล ำ�นํ้า หาดท ราย ห้วยเล็กห รือห ้วยน้อยอ ันเป็นลำ�นํ้าสาขา พรุซ ึ่งม ี
นํ้าข ัง ฝั่งนํ้า หน้าผา ถํ้า ป่าบ นที่ดอนก ็มีหลายป ระเภท แต่ละถิ่นกำ�เนิดก็มีส ิ่งม ีช ีวิตอ าศัยอ ยู่แ ตกต ่างกันไป
เช่น ลำ�นํ้าพ บค วายป ่า หน้าผามีเลียงผา ถํ้ามีค ้างคาว เป็นต้น ความหลากห ลายของถ ิ่นก ำ�เนิดอาจจะล ดน้อย
ลง หากม ีการส ร้างเขื่อน พื้นที่ส ่วนใหญ่ก ลายเป็นท ะลส าบข นาดใหญ่ ความห ลากห ลายข องส ิ่งมีชีวิตท ี่อ าศัย
บริเวณน ั้นก ็เปลี่ยนไปลดน้อยล ง ดังน ั้น โดยทั่วไปแล้วท ี่ใดท ี่มีถ ิ่นกำ�เนิดตามธรรมชาติหลากห ลาย ที่น ั้นจะ
มีส ิ่งม ีช ีวิตห ลากห ลายไปด ้วย ซึ่งบางช นิดส ามารถอยู่อ าศัยในถ ิ่นก ำ�เนิดได้ห ลายร ูปแ บบ เช่น กระทิง วัวแดง
บางค รั้งห ากินในท ุ่งห ญ้า บางค รั้งห ากินในป ่าโปร่ง บางค รั้งห ากินในป ่าดิบ มกี ารโยกย ้ายห ากินไปต ามฤ ดูกาล
ในพื้นที่หนึ่งๆ ถ้ามีถิ่นกำ�เนิดตามธรรมชาติหลายประเภทอยู่ใกล้กัน จะทำ�ให้สิ่งมีชีวิตมีมากชนิดเพิ่มขึ้น
ด้วย
1.3.2 ความหลากหลายของการทดแทน (successional diversity) เมื่อสิ่งมีชีวิตเริ่มพัฒนา
ขึ้นในพื้นที่ที่ไม่เคยมีสิ่งมีชีวิตขึ้นมาก่อนและพัฒนาขึ้นเป็นชุมชนสิ่งมีชีวิตสมบูรณ์ (climax stage) เมื่อ
เกิดการร บกวนหรือการทำ�ลายระบบนิเวศลงไปจ ะโดยว ิธีก ารใดก ็ตาม เช่น ถูกแผ้วทาง พายุพัด เกิดไฟป ่า
เกิดเป็นที่โล่ง ก็จะทำ�ให้ระบบนิเวศเกิดการเสียหายหรือถูกทำ�ลาย แต่ธรรมชาติจะมีการทดแทนทางนิเวศ
(ecological succession) ของสิ่งมีชีวิตใหม่ขึ้นมาแทนที่ ทั้งนี้เนื่องจากปัจจัยที่เอื้อต่อการดำ�รงชีวิต เช่น
อาหาร นํ้า แสง ความชื้นแ ละอุณหภูมิ เปลี่ยนไป การท ดแทนสังคมท ี่เกิดข ึ้นม าใหม่นี้ เรียกว่าการทดแทน
ลำ�ดับสอง (secondary succession) เช่น เมื่อป่าถูกทำ�ลาย กลายเป็นที่โล่งต่อมาก็จะมีพืชเบิกนำ� เช่น
หญ้าคา สาบเสือ เกิดขึ้นในที่โล่งนี้ เมื่อกาลเวลาผ่านไปก็มีต้นไม้เนื้ออ่อนโตเร็วเกิดขึ้น เช่น กระทุ่มนํ้า
ปอห ูช้าง หากปล่อยไว้โดยไม่มีก ารรบกวน ป่าดั้งเดิมก็จ ะกลับมาอ ีกค รั้ง สิ่งม ีช ีวิตบางชนิดป รับตัวให้เข้าก ับ
ยุคต ้นๆ ของการท ดแทน บางชนิดป รับต ัวเข้าก ับย ุคส ุดท้าย กระบวนการทดแทนก่อใหเ้กิดค วามห ลากห ลาย
ของสิ่งม ีช ีวิต
1.3.2 ความห ลากห ลายข องภ มู ปิ ระเทศ (landscape diversity) พื้นผ ิวโลกจ ะป ระกอบด ้วยภ ูมิ-
ประเทศและภูมิอากาศที่แตกต่างกัน ในภูมิประเทศบางแห่งมีถิ่นกำ�เนิดตามธรรมชาติมากมาย มีสังคมพืช
ในหลายๆยุคของการทดแทนตามธรรมชาติ บริเวณนั้นก็จะมีสิ่งมีชีวิตมากมาย จะแตกต่างจากภูมิประเทศ
ที่มีถิ่นกำ�เนิดตามธรรมชาติน้อย เช่น ในเขตหนาวที่มีต้นไม้ เช่น สน เพียงชนิดเดียวที่สามารถดำ�รงชีวิต
อยู่ได้ในแถบนั้น ความหลากหลายทางชีวภาพก็มีน้อยตามไปด้วย หากแบ่งเขตภูมิประเทศตามลักษณะ
ภูมิอ ากาศสามารถแบ่งได้เป็น 4 เขตใหญ่ๆ คือ
1) เขตร อ้ นช น้ื แ ถบศ นู ยส์ ตู รห รอื เขตร อ้ น (tropical zone) เป็นเขตท ี่ม ีค วามส ำ�คัญอ ย่าง
ยิ่งในเรื่องความหลากหลายทางชีวภาพ เป็นเขตที่มีความชื้นสูง เป็นพื้นที่ที่มีความหลากหลายของพันธุ์พืช
และพ ันธุ์สัตว์สูงม าก เช่นป ่าอ ะเมซอน ประเทศบราซิล
2) เขตอ บอ่นุ (temperate zone) เป็นเขตท ี่ม ีฤ ดูกาล 4 ฤดู อย่างช ัดเจน เป็นเขตท ี่พบ
ความหลากห ลายทางชีวภาพร องลงม าจ ากเขตร ้อนช ื้นแถบศูนย์สูตร
