Page 56 - การจัดประสบการณ์การเรียนรู้วิทยาศาสตร์
P. 56
3-46 การจัดประสบการณ์การเรียนรู้วิทยาศาสตร์
เปลี่ยนแปลงไปตามกาลเวลา การอนุรักษ์จึงไม่ควรอนุรักษ์เฉพาะป่าที่สมบูรณ์ดั้งเดิมเท่านั้น ป่ารุ่นสองก็มี
ความสำ�คัญป่าก็สามารถฟื้นตัวเองได้ การทดแทนทางนิเวศวิทยานั้นมีตลอดเวลา วันหนึ่งป่ารุ่นสองเหล่านี้
ก็ก ลับเป็นป่าด ั้งเดิมอีกค รั้งได้ ป่าดั้งเดิมอ าจถูกภัยพิบัติธ รรมชาติ เช่น พายุ ไฟป่า แผ่นดินไหว กลายเป็น
ป่ารุ่นส องได้เช่นเดียวกัน เนื้อที่ในก ารอนุรักษ์จึงค วรก ว้างข วางพอที่จะค รอบคลุมย ุคต ่างๆ ของการท ดแทน
เช่น ป่าเหล่า ป่าใส หรือไร่ทรากไว้ด้วย ยุคต่างๆ ของก ารทดแทนเหล่านี้ล้วนมีประโยชน์ท ั้งส ิ้น
การอ นุรกั ษค์ วามห ลากห ลายท างช ีวภาพโดยว ิธกี ารเพาะป ลูกแ บบด ั้งเดิม เช่น วนเกษตร สวนโบราณ
และอื่นๆ การทำ�วนเกษตรนั้นมีหลายรูปแบบ เช่น การปลูกต้นไม้ผสมผสานกับพืชเกษตรหลายชนิด ปลูก
ต้นไม้เป็นแถวสลับกับพืชเกษตร การปลูกต้นไม้เป็นแนวกันลมหรือล้อมรอบรั้วบ้าน หรือรอบแปลงเกษตร
หรือก ารนำ�ต้นไม้ไปป ลูกในไร่นา ยังเป็นท ี่อ าศัยข องส ิ่งมีช ีวิตอ ื่น เช่น นกช นิดต ่างๆ และย ังม ีพืชล ้มลุกห ลาย
ชนิดท ีเ่ ติบโตอ ยูภ่ ายใตร้ ่มเงาข องต ้นไมใ้ หญ่ จึงเป็นการช ่วยอ นรุ ักษค์ วามห ลากห ลายท างช ีวภาพไวร้ ะดับห นึ่ง
และถ้าห ากห ลายๆ บ้านหลายๆ แห่ง ช่วยกันแ บบนี้ต ิดต่อกันไปจ นถึงป่าธรรมชาติ ป่าเหล่านี้ก ็เป็นเส้นท าง
อพยพของสิ่งมีชีวิตได้ดีอย่างหนึ่งทีเดียว การทำ�สวนครัวหลายชนิดหรือสวนผลไม้ที่มีพืชปะปนหลายชนิด
ล้วนเป็นการอนุรักษ์พันธุ์พืชและสัตว์ที่เป็นประโยชน์กับมนุษย์ทั้งสิ้น ตัวอย่างการทำ�วนเกษตรโดยผู้ใหญ่
วิบูลย์ เข็มเฉลิม ที่จังหวัดฉะเชิงเทราในเนื้อที่เพียง 9 ไร่ มีพ รรณพืชกว่า 400 ชนิด ส่วนช าวกะเหรี่ยงดั้งเดิม
ทีอ่ าศัยอ ยูใ่นเขตร ักษาพ ันธุส์ ัตวป์ ่าท ุ่งใหญน่ เรศวร จังหวัดก าญจนบุรี กม็ วี ิธกี ารเพาะป ลูกโดยม พี ื้นทีป่ ลูกใน
ไร่ไม่น ้อยกว่า 48 ชนิด และมีก ารปลูกข ้าวไม่ต ํ่าก ว่า 14 สายพ ันธุ์ นี่เป็นต ัวอย่างที่แสดงให้เห็นว่า การเพาะ
ปลูกแบบดั้งเดิมช ่วยรักษาค วามหลากห ลายทางช ีวภาพได้ด ีร ะดับหนึ่ง
สวนโบราณ (forest garden) มีทำ�กันมานานในภาคใต้ของไทยเราไปจนถึงในชวา ในที่ดินเหล่านี้
ให้อาหารหลายชนิด เช่น ผลไม้ ผัก บางทีก็มีการเลี้ยงสัตว์ให้เนื้อและไข่ ถ้ารวมกันทั้งหมู่บ้านก็ให้พืชนับ
ร้อยๆ ชนิด มีทั้งพืชล้มลุก ไม้ยืนต้น ไม้เลื้อย ไม้เถา ไม้พ ุ่ม ต้นไม้ส ูง 10-35 เมตร การเลี้ยงสัตว์ ทำ�บ่อเลี้ยง
ปลา การทำ�ปุ๋ยห มักจากกิ่งไม้ ใบไม้ก็เป็นการหมุนเวียนข องธ าตุอ าหาร รักษาความอุดมส มบูรณ์ของพื้นด ิน
ที่ทำ�การเกษตรน ั้นได้เป็นอย่างด ี การท ำ�สวนโบราณนี้เป็นระบบเกษตรกรรมอ ย่างย ั่งยืน
การอนุรักษ์ควรมีการวางแผนและจัดการโดยให้มีพื้นที่ซึ่งมีวัตถุประสงค์หลายอย่าง เช่น อาจ
ให้มีพื้นที่ถึง 3 โซน คือ บางโซนเพื่อการอนุรักษ์สิ่งมีชีวิตบางชนิดที่อยู่ในภาวะใกล้สูญพันธุ์ บางโซนเพื่อ
การศึกษาค้นคว้าวิจัยป่าธรรมชาติ ส่วนบางโซนเป็นการอนุรักษ์ป่าดั้งเดิมไว้ตามสภาพธรรมชาติโดยไม่ให้
มีการเปลี่ยนแปลงธรรมชาติเพื่อการใดๆ ทั้งสิ้น ในบางกรณีอาจมีชุมชนดั้งเดิมอาศัยอยู่ เช่น บางพื้นที่มี
ชาวกะเหรี่ยงที่อาศัยมานานนับร้อยปีหรือเกาะบางแห่งมีชาวเลตั้งถิ่นฐานอยู่มานาน หากเป็นไปได้ก็ควรให้
ชุมชนดั้งเดิมนี้ได้มีส่วนร่วมในการจัดการป่าอนุรักษ์นั้นด้วย การกระตุ้นให้มีการอนุรักษ์ความหลากหลาย
ทางช ีวภาพร ะดับท้องถ ิ่นน ั้น ล้วนเป็นการช่วยอ นุรักษ์ความห ลากห ลายทางชีวภาพได้เป็นอย่างดี โดยให้เขา
ได้รับผลประโยชน์จากการจัดป่าอนุรักษ์นั้นบ้าง เพื่อบำ�บัดความต้องการพื้นฐานในการดำ�รงชีพ และให้ป่า
อนุรักษ์อ ำ�นวยผลป ระโยชน์ต่อช ีวิตค วามเป็นอยู่ข องชุมชน
หลังจ ากศ ึกษาเนื้อหาสาระเรื่องที่ 3.2.3 แล้ว โปรดป ฏิบัติกิจกรรม 3.2.3
ในแ นวก ารศึกษาห น่วยที่ 3 ตอนที่ 3.2 เรื่องท ี่ 3.2.3
