Page 61 - การจัดประสบการณ์การเรียนรู้วิทยาศาสตร์
P. 61
ชีวิตกับสิ่งแวดล้อม 3-51
ที่สุด และจ ะก ระจายอ อกไปในบ ริเวณท ี่ส ิ่งแ วดล้อมเหมาะส มน ้อยก ว่า เช่น ประชากรม นุษย์ม ักจ ะอ ยู่ร วมก ัน
เป็นกล ุ่มบริเวณใกล้แ หล่งน ํ้า ตามหุบเขา ในเมือง บริเวณใกล้ตลาด หรือบริเวณท ี่ก ารคมนาคมส ะดวก พืชก็
เช่นก ันจ ะเจริญง อกงามด ีในบ ริเวณท ี่ม ีน ํ้าแ ละแ สงแดดพ อเพียง ดังน ั้น การกร ะจ ายเป็นกล ุ่ม จึงเป็นล ักษณะ
การกร ะจ ายภ ายในป ระชากรท ี่พบบ่อยที่สุด
1.2 การกร ะจายแบบเป็นร ะเบยี บ หมายถ ึง การที่ประชากรข องส ิ่งม ีชีวิตชนิดใดชนิดห นึ่งด ำ�รงชีวิต
อยู่ร ่วมก ันโดยเว้นร ะยะก ารอ ยู่อ าศัยห ่างก ันพ อดี ทำ�ให้เกิดเป็นแ ถวเป็นแ นวแ บบเป็นร ะเบียบ ประชากรข อง
สิง่ ม ชี วี ติ ซ ึง่ อ ยรู่ ว่ มก นั แ บบก ระจายเปน็ ร ะเบยี บพ บไดน้ อ้ ยก วา่ ก ารกร ะจ ายแ บบเปน็ กล ุม่ ทัง้ นเี้ นือ่ งจากส ภาวะ
แวดล้อมโดยท ั่วไปม ักม ีค วามแ ตกต ่างก ัน ทำ�ให้ส ิ่งม ีช ีวิตม ักจ ะไปร วมอ ยู่ก ันท ี่จ ุดใดจ ุดห นึ่งม ากกว่า อย่างไร
ก็ตาม ในบางกรณีที่สภาพแวดล้อมในบริเวณที่อยู่อาศัยใกล้เคียงกันมากและมีความขาดแคลนและแข่งขัน
กันในแง่ของทรัพยากรธรรมชาติบางอย่างมาก เช่น ในทะเลทรายที่ขาดนํ้า พืชมักจะเรียงกันอย่างค่อนข้าง
เป็นระเบียบต ามค วามก ว้างของก ารแผ่ข ยายของร าก เป็นต้น
1.3 การกระจายแบบไม่เป็นระเบียบ หมายถึง การที่สิ่งมีชีวิตในประชากรอยู่ร่วมกันแบบกระจัด-
กระจายไม่แน่นอน การกระจ ายข องป ระชากรแบบนี้พ บได้น ้อยในธรรมชาติ สิ่งมีช ีวิตอ ยู่ก ันในล ักษณะนี้ได้
ต้องหมายความว่า สิ่งแวดล้อมในพ ื้นที่ท ี่ม ันอาศัยอ ยู่ไม่มีความแ ตกต่างก ันเลย ซึ่งมักจะไม่พ บในธ รรมชาติ
นอกจากน ั้นส ิ่งม ีช ีวิตท ี่อ ยู่ร ่วมก ันไม่มีก ารแ ข่งขันก ันเพื่อใช้ท รัพยากรธ รรมช าต ิใดๆ อย่างไรก ็ตาม สัตว์เล็กๆ
จำ�พวกแมลงบางครั้งอ าจพบว ่า มีการกร ะจายแบบไม่เป็นระเบียบ
2. ความหนาแ น่นข องป ระชากร*
สมบัติประการหนึ่งที่เกี่ยวข้องกับการกระจายของประชากร คือ ความหนาแน่นของประชากร ซึ่ง
หมายถึง จำ�นวนส ิ่งม ีช ีวิตต่อห น่วยพ ื้นที่บ นผิวโลก อาจคำ�นวณอ อกมาได้ 2 ลักษณะ คือ ความหนาแน่นโดย
เฉลี่ย และความหนาแ น่นทางนิเวศวิทยา
2.1 ความห นาแ นน่ โดยเฉล่ยี (crude density) หมายถ ึง จำ�นวนทั้งหมดของป ระชากรของสิ่งม ีชีวิต
ชนิดใดชนิดหนึ่งหารด้วยพื้นที่ทั้งหมดที่มันอาศัยอยู่ จะได้เป็นความหนาแน่นโดยเฉลี่ยของประชากรช นิด
นั้นๆ เช่น ความหนาแ น่นโดยเฉลี่ยข องเสือโคร่งม ีค ่า 10 ตัวต ่อพื้นที่ 1 ตารางก ิโลเมตร หรือคน 250 คนต่อ
พื้นที่ 1 ตารางกิโลเมตร ความหนาแน่นโดยเฉลี่ยเป็นค่าที่ไม่ได้ระบุถึงสภาวะการกระจายของสิ่งมีชีวิตใน
ประชากร เนื่องจาก ค่าค วามห นาแ น่นไม่ส ามารถร ะบุได้ว่าคน 250 คนน ั้นก ระจายอยู่ท ั่วไปในพ ื้นที่ 1 ตาราง
กิโลเมตรอย่างไร อาจอยู่รวมกันในบ ริเวณใดบริเวณห นึ่งเท่านั้น ซึ่งถ ้าเป็นเช่นน ั้นค วามหนาแ น่นที่แท้จริงจะ
สูงกว่าจำ�นวนเฉลี่ยโดยม าก
2.2 ความห นาแน่นท างน ิเวศวทิ ยา (ecological density) หมายถ ึง ความห นาแ น่นข องประชากรต่อ
พื้นทีท่ ีอ่ าศัยอ ยูจ่ ริง ดังไดก้ ล่าวแ ล้วว ่า สิ่งม ชี ีวิตม ักจ ะร วมก ันในป ระชากรแ บบก ารกร ะจ ายเป็นกล ุ่ม เนื่องจาก
อิทธิพลข องส ิ่งแ วดล้อม บางแ ห่งเหมาะส มในก ารด ำ�รงช ีวิตม ากก ็จ ะม ีป ระชากรเข้าไปอ ยู่อ าศัยม าก บางแ ห่งม ี
*รวบรวมและเรียบเรียงจาก วิฑูรย์ ไวยนันท์ (2535) “ประชากรกับสิ่งแวดล้อม” ใน เอกสารการสอนชุดวิชาวิทยาการ
สิ่งแวดล้อมสำ�หรับโรงเรียนและชุมชน หน่วยท ี่ 2 หน้า 88 นนทบุรี สาขาวิชาศ ึกษาศ าสตร์ มหาวิทยาลัยสุโขทัยธ รรมาธิร าช
