Page 30 - ความรู้ทางสังคมศาสตร์และเทคโนโลยี สำหรับนักนิเทศศาสตร์
P. 30
13-20 ความร้ทู างสังคมศาสตร์และเทคโนโลยสี ำ� หรับนกั นเิ ทศศาสตร์
เร่ืองที่ 13.1.3
วัฒนธรรมกับโลกาภิวัตน์
ลกั ษณะสำ� คญั ประการหนง่ึ ของวฒั นธรรมคอื การมลี กั ษณะเปน็ พลวตั เปลยี่ นแปลงไดด้ งั ทไี่ ดก้ ลา่ ว
ไปแล้วในตอนท่ี 13.1.2 การเปล่ียนแปลงทางวัฒนธรรมน้ีเป็นปกติธรรมดาและเกิดขึ้นได้ตลอดเวลา ซึ่ง
สิง่ น้ีปรากฏใหเ้ ห็นอยา่ งเดน่ ชัดจากผลกระทบเชิงวฒั นธรรมของโลกาภิวตั น์
จากความกา้ วหนา้ ทางเทคโนโลยขี องการสอ่ื สารในยคุ ศตวรรษที่ 20 ทำ� ใหก้ ารตดิ ตอ่ ระหวา่ งสงั คม
เปน็ ไปไดโ้ ดยสะดวกและรวดเรว็ ผคู้ นในโลกสามารถตดิ ตอ่ กนั ไดท้ กุ ที่ ทกุ เวลา ความสมั พนั ธร์ ะหวา่ งผคู้ น
จึงมีลักษณะไร้ข้อจ�ำกัดทั้งทางสภาพภูมิศาสตร์และเวลา จนดูเหมือนว่าจะสามารถย่อโลกให้เล็กลงและ
ก่อเกิดสภาวะโลกไร้พรมแดนหรือที่เรยี กกนั วา่ โลกาภวิ ัตน์ (globalization)
โลกาภวิ ัตน์ คอื “สภาพท่ีเกดิ มเี ปน็ ไปหรือแผข่ ยายกระจายไปทวั่ โลกอยา่ งที่เรยี กว่าไร้พรมแดน
มอี ะไรเกดิ ขน้ึ ในทหี่ นงึ่ กส็ ง่ ผลกระทบไปทวั่ โลก” (พระธรรมปฎิ ก ป.อ.ประยตุ โตอา้ งถงึ ใน นกั ศกึ ษาปรญิ ญา
โทคณะวารสารศาสตรแ์ ละสื่อสารมวลชน มหาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตร,์ 2540: 4) เกดิ จากการเชือ่ มรอ้ ยกนั
คอื การทท่ี กุ ชาตใิ นโลกมสี ายสมั พนั ธก์ นั ทง้ั ในระดบั ของการกา้ วขา้ มทางภมู ศิ าสตร์ รวมทง้ั การขา้ มพรมแดน
ทางเศรษฐกิจ การเมือง สังคม และวัฒนธรรม (สมสุข หินวมิ าน, 2557: 14-11) ดงั นั้นในด้านวัฒนธรรม
แลว้ โลกาภวิ ตั นท์ ำ� ใหก้ ารปฏสิ มั พนั ธร์ ะหวา่ งวฒั นธรรมกลายเปน็ สง่ิ ทเ่ี กดิ ขนึ้ ไดต้ ลอดเวลา ซง่ึ การไหลเวยี น
ทางวฒั นธรรมในยคุ โลกาภวิ ัตน์นี้ อาร์จนั อปั ปาดไู ร (Appadurai, 2005: 33) ได้กลา่ วถึง การไหลผา่ น
5 มติ ิ คอื
1. มิติทางชาติพันธุ์ (etnoscape) เชน่ นักท่องเทย่ี ว ผอู้ พยพ ผู้ลภี้ ยั การขายแรงงานข้ามชาติ
2. มิติทางเทคโนโลยี (technoscape) เชน่ เครื่องจกั ร เทคโนโลยี ซอฟต์แวรต์ ่างๆ
3. มิตทิ างการเงิน (financescape) เชน่ การลงทนุ ขา้ มชาติ การลงทุนในตลาดหุน้
4. มติ ิทางการสื่อสาร (mediascape) เช่น สำ� นกั ขา่ ว หนงั สอื พิมพ์ ภาพยนตร์
5. มติ ทิ างความคิด (ideoscape) เช่น ความคิด อุดมการณ์ เชน่ สทิ ธิมนษุ ยชน ประชาธิปไตย
การมีปฏิสัมพันธ์ระหว่างวัฒนธรรมอย่างไร้พรมแดนนั้นได้ส่งผลกระทบต่อการเปลี่ยนแปลงทาง
วัฒนธรรมเป็นอย่างย่ิง กล่าวได้ว่าโลกาภิวัตน์เป็นเสมือนตัวเร่งให้เกิดความเปล่ียนแปลงทางวัฒนธรรม
มากกวา่ ในอดตี ดงั ตวั อยา่ งของสงั คมของชาวทโิ คเปยี (Tikopia) ในหมเู่ กาะโซโลมอน ของทะเลแปซฟิ กิ
ตอนใต้ เมอ่ื หนง่ึ รอ้ ยปกี อ่ นสงั คมทโิ คเปยี มลี กั ษณะทโี่ ดดเดย่ี วแมจ้ ะมกี ารตดิ ตอ่ กบั โลกภายนอกอยบู่ า้ งแต่
ยงั มลี กั ษณะวฒั นธรรมทคี่ งจำ� กดั วงในขอบเขตพรมแดน ซงึ่ นกั มานษุ ยวทิ ยาสามารถเลอื กเขา้ ไปศกึ ษาได้
ดังกรณีของเรย์มอนด์ เฟิร์ท (Raymond Firth) นักมานุษยวิทยาได้เข้าไปศึกษาสังคมชาวทิโคเปียใน
ค.ศ. 1926 พบว่า ชว่ งเวลาน้ันชาวทิโคเปยี มีชีวิตเรยี บงา่ ย ทำ� การผลติ แบบยังชีพ สินค้าจากโลกตะวันตก
มบี า้ งแต่ไมเ่ ป็นทีน่ ิยม ตอ่ มาในปี ค.ศ. 1962 จากการศึกษาอกี ครั้งเฟริ ท์ พบวา่ มกี ารเปลี่ยนแปลงเกิดขน้ึ
มากมาย เช่น เกิดการอพยพไปขายแรงงาน เกิดการให้คุณค่าในเร่ืองเงินตราท่ีจะยกระดับการครองชีพ
