Page 34 - ประวัติศาสตร์ไทย
P. 34
4-24 ประวตั ิศาสตร์ไทย
เมืองประเทศราช
เมอื งลูกหลวง เมืองหลานหลวง
เมืองเลก็ ๆ ใกลอ้ ยธุ ยา
กรุงศรอี ยธุ ยา
เมอื งเล็กๆ ใกลอ้ ยุธยา
เมืองลูกหลวง เมอื งหลานหลวง
เมอื งประเทศราช
ภาพที่ 4.2 แผนภูมิแสดงการปกครองสมัยอยุธยาตอนต้น พ.ศ. 1893-1998
2. การปฏิรูปการปกครองในสมัยสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ (พ.ศ. 1991-2031)
ตลอดช่วงพุทธศตวรรษที่ 20 อยุธยาได้แผ่ขยายอ�ำนาจทางทหารอย่างต่อเนื่องไปยังดินแดน
รอบข้าง และประสบความส�ำเร็จในการผนวกดินแดนบางแห่งท่ีตีได้เข้าเป็นส่วนหน่ึงของอาณาจักร เช่น
แคว้นสุโขทัย แคว้นนครศรีธรรมราช รวมท้ังสามารถสถาปนาอ�ำนาจทางการเมืองท่ีม่ันคงเหนือหัวเมือง
ต่างๆ ภายในอาณาจักรด้วย ดังน้ัน เม่ือถึงรัชสมัยสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ อาณาจักรอยุธยาจึงมี
อาณาเขตทกี่ วา้ งขวางกวา่ เมอ่ื แรกกอ่ ตงั้ มาก ทำ� ใหเ้ กดิ ความจำ� เปน็ ทจ่ี ะตอ้ งปฏริ ปู การปกครองใหส้ อดคลอ้ ง
กับภาวะอ�ำนาจทางการเมืองท่ีแผ่กว้างออกไป เพ่ือธ�ำรงอ�ำนาจของราชธานีหรือศูนย์กลางให้สามารถ
ควบคุมอาณาจักรไดอ้ ยา่ งมัน่ คงมีประสทิ ธิภาพยิง่ ขึ้นกว่าเดิม
กอ่ นสมยั สมเดจ็ พระบรมไตรโลกนาถ โครงสรา้ งความสมั พนั ธท์ างการปกครองระหวา่ งเมอื งหลวง
และเมืองต่างๆ ในดินแดนแกนกลางของอาณาจักร ซ่ึงต่อมาได้ลดฐานะลงเป็นเมืองลูกหลวงหรือ
เมอื งหลานหลวงนนั้ มลี กั ษณะคอ่ นขา้ งหลวม กลา่ วคอื เมอื งหลวงและเมอื งเหลา่ นนั้ จะมคี วามสมั พนั ธต์ อ่ กนั
ในแงค่ วามสมั พนั ธเ์ ครอื ญาติ หรอื ผอู้ ปุ ถมั ภแ์ ละผรู้ บั อปุ ถมั ภ์ ซงึ่ เปน็ ความสมั พนั ธร์ ะหวา่ งบคุ คลตอ่ บคุ คล
