Page 37 - ประวัติศาสตร์ไทย
P. 37
อาณาจกั รอยุธยา 4-27
2.1.5 กรมคลงั หรอื ทเ่ี รยี กกนั ในชอื่ ใหมว่ า่ โกษาธบิ ดี มหี นา้ ทเี่ กบ็ จา่ ย และรกั ษาพระราช-
ทรพั ยท์ ไี่ ดจ้ ากภาษอี ากร รบั ผดิ ชอบดแู ลการคา้ สำ� เภาของพระมหากษตั รยิ ์ ตอ่ มาเมอ่ื อยธุ ยาตดิ ตอ่ คา้ ขาย
กบั ต่างประเทศมากข้นึ รวมทั้งมีความสมั พนั ธก์ ับชาติตะวันตกหลายชาติ กรมคลงั หรอื โกษาธิบดมี หี น้าที่
เพมิ่ ขน้ึ ในการดแู ลรบั รองคณะทตู จากตา่ งประเทศ และควบคมุ ดแู ลชาวตา่ งชาตทิ เ่ี ขา้ มาอาศยั อยใู่ นอยธุ ยา
สว่ นกรมยอ่ ยๆ ทขี่ นึ้ กบั กรมคลงั นน้ั ทส่ี ำ� คญั ไดแ้ ก่ กรมพระคลงั สนิ คา้ กรมทา่ ซา้ ย และกรมทา่ ขวา เปน็ ตน้
เสนาบดผี ู้บังคบั บญั ชากรมคลังมีศักดินา 10,000 ตราประจำ� ต�ำแหนง่ คือ ตราบัวแก้ว
2.1.6 กรมนา หรือที่เรียกกันในชอ่ื ใหม่ว่า เกษตราธิการ มีหนา้ ที่ตรวจตราสง่ เสริมการท�ำ
นาของประชาชน เก็บหางขา้ ว ออกโฉนดทนี่ า จดั ซอ้ื ข้าวข้นึ ฉางหลวง และตัดสินคดีพพิ าทเกยี่ วกับทนี่ า
ผลติ ผลในนาและโคกระบอื สว่ นกรมยอ่ ยในสงั กดั ทส่ี ำ� คญั คอื กรมฉาง เสนาบดผี บู้ งั คบั บญั ชากรมนาศกั ดนิ า
10,000 ตราประจำ� ต�ำแหนง่ มที ้งั หมด 9 ดวงใชใ้ นโอกาสตา่ งๆ กนั
หนว่ ยงานราชการหรอื กรมตา่ งๆ ทไี่ ดก้ ลา่ วมานี้ ผบู้ งั คบั บญั ชาบรหิ ารงานในกรมสว่ นใหญ่
จะเปน็ พวกขนุ นาง จงึ เรยี กกรมพวกนร้ี วมๆ กนั วา่ “กรมขุนนาง” กรมขนุ นางในสมยั อยธุ ยาไมว่ า่ จะเปน็
กรมขนาดเลก็ หรือกรมขนาดใหญ่ จะมีฐานะและหน้าทที่ สี่ �ำคัญอยู่ 2 ประการคอื
1) กรมขนุ นางในฐานะทเี่ ปน็ หนว่ ยงานบรหิ ารราชการแผน่ ดนิ และแตล่ ะกรมมอี ำ� นาจ
หนา้ ทแี่ ตกต่างกนั
2) กรมขนุ นางในฐานะทเี่ ปน็ หนว่ ยงานควบคมุ กำ� ลงั คนหรอื แรงงานไพร่ (สาระขอ้ มลู
อยู่ในเรอื่ งท่ี 4.2.3)
2.2 การปกครองหัวเมือง สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถได้ทรงปรับปรุงการปกครองหัวเมืองใน
รูปแบบใหม่ดังน้ี
2.2.1 หวั เมอื งชน้ั ใน พระองคท์ รงลดฐานะเมอื งลกู หลวงและเมอื งหลานหลวงในสมยั อยธุ ยา
ตอนต้นลงมาเป็นเมืองชั้นจัตวาภายใต้การปกครองของราชธานี กล่าวคือ ทางส่วนกลางจะส่งขุนนาง
ไปปกครองและให้ขึ้นโดยตรงต่อเมืองหลวง ขุนนางที่ปกครองหัวเมืองช้ันในเรียกว่า “ผู้รั้ง” ไม่เรียกว่า
เจ้าเมือง เพราะมอี ำ� นาจน้อยกวา่ เจา้ เมอื งมาก
2.2.2 หัวเมืองช้ันนอก ถดั จากเขตหวั เมอื งชัน้ ในออกไปเปน็ เขตหวั เมอื งชั้นนอกหรอื เมือง
พระยามหานคร สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถทรงผนวกหัวเมืองประเทศราชในสมัยอยุธยาตอนต้น เช่น
สโุ ขทยั นครศรธี รรมราช เขา้ มาเปน็ สว่ นหนึ่งของอาณาจักรอยุธยา โดยใหอ้ ยูใ่ นฐานะหัวเมอื งช้นั นอก
หัวเมืองช้ันนอกเหล่านี้จะแบ่งเป็นหัวเมืองชั้นเอก ช้ันโท และช้ันตรี ตามขนาดและความ
ส�ำคัญของเมือง หัวเมืองชั้นนอกที่ส�ำคัญที่สุดในช่วงระยะนี้ คือ เมืองพิษณุโลก รองลงมา คือ เมือง
นครศรีธรรมราช หวั เมอื งพระยามหานครอ่ืนๆ ก็มี เมอื งศรีสัชนาลยั เมอื งสโุ ขทัย และเมืองกำ� แพงเพชร
เป็นต้น หัวเมืองชั้นนอกเหล่าน้ีไม่ว่าจะเป็นหัวเมืองช้ันเอก ช้ันโท หรือช้ันตรี จะมีเมืองเล็กๆ เป็นเมือง
บริวารมาข้นึ อยูด่ ว้ ย
