Page 43 - ประวัติศาสตร์ไทย
P. 43
อาณาจกั รอยธุ ยา 4-33
จากท่ีได้บรรยายมาท้ังหมดในหัวเร่ืองนี้จะเห็นได้ว่า การจัดรูปแบบการปกครองสมัยอยุธยา
มีลักษณะเด่น 2 ประการ คือ
1) ความพยายามที่จะรวมอ�ำนาจเข้าสู่ศูนย์กลาง แต่อุปสรรคด้านการคมนาคมและการสื่อสาร
ทำ� ใหร้ าชธานไี ม่สามารถสถาปนาอ�ำนาจอย่างเด็ดขาดเหนือหวั เมอื งต่างๆ ที่อยหู่ า่ งไกลมากจากราชธานี
ได้ หวั เมอื งเหลา่ นจ้ี งึ ยงั คงมอี สิ ระคอ่ นขา้ งมากในการปกครองตนเอง การรวมอำ� นาจเขา้ สศู่ นู ยก์ ลางในสมยั
อยุธยาจึงเป็นความเพียรพยายามในทางทฤษฎี ท่ีในทางปฏิบัติประสบความส�ำเร็จเพียงแค่การดึงหรือ
กระชับอ�ำนาจเข้าสู่ศูนย์กลางเท่านั้น และลักษณะดังกล่าวน้ีได้สืบทอดต่อมาในสมัยรัตนโกสินทร์ จนถึง
รชั สมยั สมเดจ็ พระจลุ จอมเกลา้ เจา้ อยหู่ วั ไดป้ ฏริ ปู การปกครองครง้ั ใหญใ่ น พ.ศ. 2435 ทยี่ งั ผลใหเ้ กดิ รฐั ชาติ
ที่มีความเป็นอนั หน่งึ อันเดียวกนั และมกี ารรวมศูนยอ์ ำ� นาจอย่างแทจ้ รงิ สบื ทอดมาจนถึงปจั จุบนั
2) ความพยายามทจี่ ะใหร้ ปู แบบการปกครองทจี่ ดั ขน้ึ นนั้ สามารถถว่ งดลุ อ�ำนาจของชนชน้ั เจา้ นาย
และชนชั้นขนุ นางให้อยใู่ นดุลทีเ่ หมาะสม ให้เจา้ นายและขุนนางคานอำ� นาจกนั เอง เพอื่ จะได้ไมเ่ ป็นภัยต่อ
ราชบัลลังก์ แต่การถ่วงอ�ำนาจให้อยู่ในดุลท่ีเหมาะสมเป็นส่ิงท่ีกระท�ำได้ยากย่ิง ปัญหาเรื่องเจ้านายและ
ขนุ นางทา้ ทายพระราชอำ� นาจของกษตั รยิ จ์ งึ เกดิ ขนึ้ อยบู่ อ่ ยครง้ั ในประวตั ศิ าสตรก์ ารเมอื งการปกครองสมยั
อยุธยา
กิจกรรม 4.2.2
1. การจัดรปู แบบการปกครองของอาณาจกั รอยุธยาชว่ ง พ.ศ. 1893–1998 ยดึ หลักประการใด
2. การปฏิรูปการปกครองในสมัยสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถได้ก่อให้เกิดผลประการใดต่อ
การเมอื งการปกครองในสมยั อยธุ ยาตอนต้น
3. การปรบั ปรงุ การปกครองในชว่ งหลงั เสยี กรงุ ศรอี ยธุ ยาและสมยั อยธุ ยาตอนปลายไดก้ อ่ ใหเ้ กดิ
ผลประการใดบ้าง
แนวตอบกิจกรรม 4.2.2
1. ยึดหลักการกระจายอ�ำนาจซึ่งได้ค่อยๆ วิวัฒน์เป็นกึ่งรวมศูนย์อ�ำนาจในสมัยสมเด็จพระ-
นครนิ ทราธริ าช
2. ไดก้ อ่ ใหเ้ กดิ ผล 2 ประการคอื การกระชบั ดงึ อำ� นาจเขา้ สศู่ นู ยก์ ลาง และการเกดิ ระบบราชการ
ที่มีขนุ นางศักดินาเป็นตัวจกั รกลของระบบ
3. ท�ำให้พวกขุนนางมีอ�ำนาจเพ่ิมมากขึ้น การแบ่งความรับผิดชอบเป็นทหารกับพลเรือน
กลายเป็นการแบ่งอ�ำนาจบังคับบัญชาเหนือดินแดน มิใช่เป็นการแบ่งตามหน้าท่ี ท�ำให้เกิดระบบราชการ
ขนาดใหญท่ ม่ี คี วามซบั ซ้อนและมีความเปน็ เอกภาพมากข้นึ
