Page 44 - ประวัติศาสตร์ไทย
P. 44
4-34 ประวัตศิ าสตร์ไทย
เรื่องที่ 4.2.3
การควบคุมก�ำลังคน
ในสมัยก่อน ก�ำลังคนหรือแรงงานไพร่นับเป็นทรัพยากรที่มีค่าย่ิงอย่างหนึ่งของอาณาจักรทั้งใน
ดา้ นการเมอื งและเศรษฐกจิ คำ� วา่ “ไพร่” หมายถงึ ราษฎรสามญั ทว่ั ไปทง้ั ชายและหญงิ ทม่ี ไิ ดเ้ ปน็ มลู นาย
และมิได้เป็นทาส ไพร่ทุกคนจะต้องลงทะเบียนข้ึนสังกัดกับมูลนายซึ่งได้แก่ เจ้านายและขุนนาง อย่างไร
ก็ตาม ไพร่ชายและไพร่หญิงมีความแตกต่างกัน กล่าวคือ ไพร่ชายจะถูกเกณฑ์มาท�ำราชการโยธาตาม
ก�ำหนดเวลาเป็นประจ�ำ ส�ำหรบั ไพร่หญิงส่วนใหญจ่ ะเพียงแต่ขนึ้ ทะเบียนเปน็ ไพร่ มีเพยี งบางสว่ นเทา่ นน้ั
ทถี่ กู เกณฑแ์ รงงานมาใช้ และงานทถ่ี กู เกณฑม์ าทำ� มกั เปน็ งานเบากวา่ งานของไพรช่ าย โดยปกตแิ ลว้ เมอื่
เอย่ คำ� วา่ ไพร่ มกั หมายถงึ ไพร่ชาย คนสว่ นใหญใ่ นสงั คมประมาณรอ้ ยละ 80–90 จะเปน็ ไพร่ ชนชนั้ ไพร่
จึงนับเป็นพน้ื ฐานของสังคม
กำ� ลงั คนหรือแรงงานไพรม่ คี วามส�ำคญั อยา่ งมากตอ่ การเสริมสรา้ งและแผ่ขยายอาณาจกั ร เพราะ
ในด้านเศรษฐกิจก�ำลงั คนเป็นบ่อเกดิ ของผลผลติ ตา่ งๆ ซึ่งยังความม่งั คั่งสมบูรณ์ใหแ้ กร่ ัฐ ในขณะเดยี วกนั
ก�ำลังคนก็เป็นพื้นฐานส�ำคัญประการหนึ่งของการสร้างอ�ำนาจทางการเมือง เป็นกองทัพในยามเกิดศึก
สงคราม และเปน็ แรงงานโยธาในการกอ่ สร้างต่างๆ เช่น สรา้ งป้อมปราการ กำ� แพงเมอื ง ขุดคลอง คูเมือง
อ่างเกบ็ นํ้า สร้างถนนหนทาง และวัดวาอารามตา่ งๆ
ด้วยเหตุนี้ แว่นแคว้นและอาณาจักรไทยในสมัยก่อนไม่ว่าจะเป็นแคว้นล้านนา แคว้นสุโขทัย
อาณาจักรอยุธยา อาณาจักรธนบุรีและรัตนโกสินทร์ ต่างต้องสร้างวิธีการหรือระบบท่ีมีประสิทธิภาพใน
การควบคุมก�ำลงั คนหรือแรงงานไพร่ เพื่อจดั สรรเกณฑ์กำ� ลังคนไปใช้ให้เกดิ ประโยชนส์ ูงสดุ ต่อแวน่ แควน้
และอาณาจกั รของตน นำ� ไปสผู่ ลสบื เนอ่ื งการขยายตวั ทางเศรษฐกจิ อำ� นาจทางการเมอื ง และความมนั่ คง
ของบา้ นเมือง
ระบบควบคุมก�ำลังคนหรือระบบไพร่ ได้พัฒนาไปตามสภาพแวดล้อมทางการเมืองและสังคม
ในแต่ละสมัย และได้ขยายบทบาทจากการควบคุมเกณฑ์แรงงาน มาเป็นระบบบริหารราชการที่ท�ำการ
ปกครอง จดั เกบ็ ผลประโยชนข์ องอาณาจกั ร รวมทงั้ เปน็ ระบบทางสงั คมทก่ี ำ� หนดสถานะ หนา้ ท่ี ตลอดจน
ความรบั ผดิ ชอบของชนชน้ั ตา่ งๆ ในสงั คม ระบบไพร่จงึ เปน็ รากฐานของสงั คมไทยในอดตี ทง้ั ดา้ นการเมอื ง
การปกครอง เศรษฐกิจ และสังคมมาเป็นเวลานานหลายรอ้ ยปี
จะเห็นได้ว่า ก�ำลังคนมีความส�ำคัญอย่างมากต่ออาณาจักรในสมัยก่อน แต่เป็นที่น่าเสียดายว่า
หลกั ฐานตา่ งๆ เกยี่ วกบั การจดั ระบบควบคมุ กำ� ลงั คนหรอื ระบบไพรใ่ นสมยั อยธุ ยาทเี่ หลอื ตกทอดมาจนถงึ
ปจั จุบนั มไี มม่ ากนัก ด้วยเหตนุ ี้ เร่อื งราวเก่ียวกับการควบคุมกำ� ลังคนในสมยั อยธุ ยาทจ่ี ะนำ� เสนอในเรื่องท่ี
4.2.3 น้ีจึงเรียบเรียงขึ้นจากหลักฐานข้อมูลต่างๆ เท่าท่ีมีอยู่ จึงจ�ำเป็นต้องมีการเปล่ียนแปลง หากมีการ
คน้ พบหลกั ฐานใหมๆ่ ที่สำ� คัญเพิม่ ขึ้นในอนาคต
