Page 46 - สื่อ นวัตกรรม และการวัดและประเมินผล การเรียนรู้วิทยาศาสตร์
P. 46
6-36 สื่อ นวัตกรรม และการวัดและประเมินผลการเรียนรู้วิทยาศาสตร์
เรอ่ื งที่ 6.2.1 ความหมายและขอบเขตของชดุ ฝกึ ทกั ษะกระบวนการ
ทางวิทยาศาสตร์
การสอนวทิ ยาศาสตรม์ จี ดุ มงุ่ หมายสำ� คญั อยา่ งหนงึ่ คอื การเนน้ ใหผ้ เู้ รยี นไดใ้ ชก้ ระบวนการเปน็ เครอื่ งมอื
ในการแสวงหาความรู้ กระบวนการเป็นการเรียนรู้ด้านการกระท�ำ ถ้าแสดงออกทางกลไกของสมองเรียกว่า
กระบวนการทางปัญญา ถ้าแสดงออกทางกล้ามเน้ือแขนขาเรียกว่า กระบวนการท�ำงาน ในแต่ละกระบวนการ
มีทักษะหลายทักษะประกอบอยู่ ผู้ท่ีมีทักษะในกระบวนการใด ๆ จะมีความสามารถที่แสดงออกอย่าง
คล่องแคล่ว ถูกต้อง และแม่นย�ำ ซึ่งได้จากการฝึกฝนให้ท�ำกระบวนการนั้น ๆ ซ้�ำบ่อยคร้ัง จนสามารถท�ำได้
อย่างเป็นอัตโนมัติ
ทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ (science process skills) เป็นทักษะกระบวนการทางปัญญา
ท่ีใช้ในการแสวงหาความรู้ทางวิทยาศาสตร์ (พัชรา ทวีวงศ์ ณ อยุธยา, 2550, น. 253) และเป็นกลุ่มของทักษะ
ทสี่ ะทอ้ นใหเ้ หน็ ถงึ พฤตกิ รรมของนกั วทิ ยาศาสตร์ มคี วามเหมาะสมกบั วทิ ยาศาสตรห์ ลายสาขา และเปน็ ความ
สามารถท่ีสามารถถ่ายโอนไปสู่สถานการณ์ต่าง ๆ ได้อย่างกว้างขวาง จึงมีความจ�ำเป็นอย่างยิ่งที่ต้องมี
การสอนและฝึกฝนให้ผู้เรียนได้เรียนรู้และลงมือกระท�ำไปพร้อมกับการสอนให้ผู้เรียนมีความรู้ความเข้าใจ
เนื้อหา หลักการ และทฤษฎีทางวิทยาศาสตร์ (ดวงเดือน พินสุวรรณ์, 2556, น. 1)
ผสู้ อนวทิ ยาศาสตรส์ ามารถจดั การใหผ้ เู้ รยี นไดร้ บั การฝกึ ฝนใหม้ ที กั ษะกระบวนการของวทิ ยาศาสตร์
ได้ โดยการจัดประสบการณ์ให้ผู้เรียนได้ใช้พฤติกรรมการท�ำงานตามกระบวนการที่มีก�ำหนดไว้อย่างเป็น
ระบบโดยใช้สื่อหลาย ๆ อย่างประกอบกันเป็นส่ือประสมเรียกว่า ชุดฝึก
ชุดฝึกทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ จึงหมายถึง ส่ือประสมท่ีสร้างข้ึนเพื่อใช้ฝึกฝนให้ผู้เรียน
ไดแ้ สดงพฤตกิ รรมการมที กั ษะกระบวนการทางวทิ ยาศาสตรไ์ ดอ้ ยา่ งคลอ่ งแคลว่ ถกู ตอ้ ง แมน่ ยำ� เพอ่ื สามารถ
น�ำไปใช้เป็นเคร่ืองมือในการสร้างความรู้ และแก้ปัญหาในการด�ำรงชีวิตได้อย่างมีเหตุผล มีระบบระเบียบ
อย่างนักวิทยาศาสตร์ ก่อให้เกิดการมีคุณภาพชีวิตที่ดีของตนเองและสังคม
ขอบเขตของชุดฝึกทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ พิจารณาได้จากขอบเขตของทักษะ
กระบวนการทางวิทยาศาสตร์ ตามท่ีนักการศึกษาวิทยาศาสตร์ของสมาคมอเมริกัน เพ่ือความก้าวหน้าทาง
วิทยาศาสตร์ (The American Association for the Advancement of Science: AAAS) อ้างถึงใน
พิมพันธ์ เดชะคุปต์ (2545, น. 8) ได้จ�ำแนกทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์เป็น 13 ทักษะ ประกอบด้วย
8 ทักษะขั้นพื้นฐาน ได้แก่ การสังเกต การหาความสัมพันธ์ระหว่างสเปสกับสเปส และสเปสกับเวลา การ
จ�ำแนกประเภท การค�ำนวณหรือการใช้ตัวเลข การวัดการจัดกระท�ำข้อมูล และส่ือความหมาย การลง
ความเห็นจากข้อมูล และการพยากรณ์ และ 5 ทักษะข้ันผสมผสาน ได้แก่ การต้ังสมมติฐาน การก�ำหนดและ
ควบคุมตัวแปร การก�ำหนดนิยามเชิงปฏิบัติการ การทดลอง และการตีความหมายข้อมูลและลงข้อสรุป
