Page 34 - วิถีไทย
P. 34
2-24 วถิ ีไทย
แม่น้�ำแม่กลอง
“แมน่ ำ้� แมก่ ลอง” เดมิ เปน็ เสน้ ทางเขา้ มาสสู่ วุ รรณภมู ขิ องอารยธรรมอนิ เดยี โบราณ จากเมอื งทา่ ทวาย
และเมืองมะริดสู่แมน่ ้�ำเขา้ มายังแถบเมืองกาญจนบรุ ี กอ่ นวกมาท่ีเมอื งคบู วั ราชบุรี แม่น�ำ้ แม่กลองถือเป็น
แม่น�้ำสายส�ำคัญเก่าแก่ของอารยธรรมก่อนอยุธยาเช่นเดียวกับแม่น�้ำท่าจีน41 มีเส้นทางท้ังทางบกและ
ทางน�้ำติดต่อกับเมืองนครปฐมโบราณและเมืองอู่ทอง ช่วงระหว่างพุทธศตวรรษที่ 12-16 แม่น�้ำแม่กลอง
เป็นเส้นทางตดิ ตอ่ ของบา้ นเมอื งในวัฒนธรรมทวารวดี
ตกถงึ สมยั พทุ ธศตวรรษท่ี 17-18 เขมรพระนคร ลพบรุ ี และอโยธยา ไดแ้ ผอ่ ทิ ธพิ ลวฒั นธรรมแบบ
เขมรเข้ามา จึงปรากฏเมืองโบราณในวัฒนธรรมเขมรอยู่ในย่านริมแม่น�้ำแม่กลอง เช่น เมืองโบราณท่ี
ปราสาทเมอื งสงิ ห์ จงั หวดั กาญจนบรุ ี เมอื งครฑุ จงั หวดั กาญจนบรุ ี เมอื งกลอนโด จงั หวดั กาญจนบรุ ี เมอื ง
โบราณท่ีสระโกสินารายณ์ ที่อ�ำเภอบ้านโป่ง จังหวัดราชบุรี เมืองราชบุรีเก่า ซ่ึงต้ังอยู่ซ้อนทับกับเมือง
ราชบุรีในปัจจุบัน
เม่ือลพบุรีและเขมรพระนครธมเส่ือมอ�ำนาจลง ก็แทนท่ีด้วยวัฒนธรรมอโยธยา เพราะอโยธยา
สถาปนาตนเองในฐานะทายาททางวัฒนธรรมของเขมรพระนครดว้ ย นอกเหนือจากทแ่ี สดงตวั เปน็ ทายาท
ของมอญทวารวดี จึงได้บ้านเมืองท้ังวัฒนธรรมทวารวดีและเขมรพระนคร จากความส�ำคัญในแง่ชัยภูมิ
แมน่ ำ้� เจา้ พระยา กม็ าสคู่ วามสำ� คญั ในฐานะศนู ยก์ ลางอารยธรรม แตค่ วามเปน็ ศนู ยก์ ลางทางดา้ นอารยธรรม
มไิ ดเ้ ทา่ กบั เปน็ ศนู ยก์ ลางอำ� นาจทางการเมอื งการปกครองโดยตรง การเปน็ ศนู ยก์ ลางอำ� นาจทางการเมอื ง
การปกครองจะต้องอธิบายผ่านพัฒนาการอีกยุคหน่ึง อย่างเช่น ยุคของการปฏิรูปการปกครองในรัชกาล
สมเดจ็ พระบรมไตรโลกนาถ และสมเด็จพระนเรศวร เป็นต้น
แม่น้�ำป่าสัก
“แม่นำ้� ป่าสกั ” เป็นทีต่ ั้งของเมืองสำ� คัญ เช่น เมืองศรีเทพ เมืองเพชรบูรณ์ เมืองวเิ ชียรบรุ ี เมอื ง
ซบั จำ� ปา ลพบุรี อโยธยา โดยเมืองตน้ น้ำ� อย่างเมืองศรเี ทพ เมืองเพชรบรู ณ์ เมืองทีอ่ ยู่ตรงกลางคอื ลพบรุ ี
ซงึ่ จะสง่ ผา่ นวฒั นธรรมมายงั อโยธยา ทตี่ ง้ั อยปู่ ลายนำ้� ดา้ นใตข้ องลำ� แมน่ ำ�้ นอกจากนแ้ี มน่ ำ้� ปา่ สกั ยงั มลี ำ� นำ้�
สาขาสำ� คญั อยา่ งเชน่ ลำ� สนธิ ลำ� นารายณ์ ทเ่ี ชอื่ มตอ่ กบั เขตทรี่ าบสงู โคราช ซง่ึ เปน็ ทตี่ งั้ ของบา้ นเมอื งสำ� คญั
ทมี่ วี ฒั นธรรมแบบเขมร เชน่ พมิ าย เมอื งเสมา เมอื งโคราฆปรุ ะ เมอื งนครราชสมี า เมอื งโบราณทปี่ ราสาท
พะโค อ�ำเภอโชคชยั เมืองประโคนชยั เมอื งนางรอง พนมรงุ้ เมืองตำ่� เป็นตน้
หากพิจารณาในขอบเขตความสัมพันธ์ระดับภูมิภาค ขอบข่ายการขยายตัวของวัฒนธรรมเขมร
พระนคร ยงั ปรากฏเลยจากแมน่ ำ้� ปา่ สกั ไปถงึ แมน่ ำ้� โขง เพราะปรากฏรอ่ งรอยของเมอื งโบราณในวฒั นธรรม
เขมรบายนทเ่ี มอื งซายฟอง ตงั้ อยทู่ เ่ี มอื งเวยี งจนั ทน์ เพราะการแพรข่ ยายของวฒั นธรรมเขมรพระนครจาก
ทะเลสาบเขมร (โตนเลสาบ) ไปยังเมืองซายฟอง ไม่สามารถแพรข่ ้นึ ไปได้จากทางดา้ นแมน่ ำ�้ โขง เพราะ
สมยั โบราณไมส่ ามารถเดนิ ทางขา้ มแกง่ หลผี ไี ด้ วฒั นธรรมเขมรพระนครจงึ นา่ จะแพรไ่ ปจากทางแมน่ ำ้� ปา่ สกั
ผา่ นทร่ี าบสงู โคราช เมอื งศรเี ทพ แลว้ ขา้ มชอ่ งเขาทเ่ี ทอื กเขาเพชรบรู ณไ์ ปยงั เวยี งจนั ทนแ์ ละหลวงพระบาง
41 ผาสุข อินทราวธุ . (2542). เร่ืองเดิม.
