Page 38 - วิถีไทย
P. 38
2-28 วิถีไทย
ในสมยั พระเจ้าศรธี รรมโศกราช สงครามระหว่างอโยธยาในรัชกาลสมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ 1 (พะงว่ั )
กับแคว้นสุโขทัยในรัชสมัยสมเด็จพระมหาธรรมราชาลิไท สงครามท่ีอโยธยาในรัชกาลสมเด็จพระบรม
ไตรโลกนาถกบั ล้านนาในรัชสมัยพระเจ้าติโลกราช เป็นต้น
เหตุการณ์ส�ำคัญต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นการค้า การขยายอ�ำนาจ สงคราม การเผยแผ่ศาสนา ฯลฯ
ล้วนแต่ถูกก�ำหนดเงื่อนไขความเป็นไปได้ของการเกิดข้ึนจากเส้นทางคมนาคม แม่น�้ำล�ำคลองจึงมีความ
ส�ำคัญในการพิจารณาเร่ืองน้ีเป็นอย่างมาก ร่องรอยหลักฐานที่หลงเหลืออยู่ในรูปของแหล่งโบราณสถาน
และศลิ ปวตั ถุ กล็ ว้ นตง้ั อยตู่ ามสองฝง่ั ของเสน้ ทางคมนาคมดงั กลา่ วขา้ งตน้ จงึ พบหลกั ฐานของสมยั อโยธยา
เป็นอันมาก อยู่ตามลุ่มแม่น้�ำต่างๆ อย่างเช่น แม่น�้ำป่าสัก แม่น�้ำลพบุรี แม่น้�ำน้อย แม่น�้ำท่าจีน แม่น้�ำ
แมก่ ลอง แมน่ ้�ำบางปะกง เปน็ ตน้
สงั คมวฒั นธรรมของรฐั ในเขตอา่ วสยาม จงึ เปน็ สงั คมวฒั นธรรมของกลมุ่ คนทม่ี คี วามเชย่ี วชาญใน
การอยกู่ บั นำ�้ และรจู้ กั ใชป้ ระโยชนจ์ ากสายนำ�้ ไมว่ า่ จะเปน็ ในรปู ของการปอ้ งกนั ขา้ ศกึ ศตั รู การคา้ ขายทางเรอื
การติดตอ่ กับต่างชาติ การปอ้ งกันนำ้� ท่วม การเกษตรกรรม การประมงทอ้ งถิ่น เปน็ ตน้ อโยธยาเองกไ็ ด้
ถกู บนั ทกึ โดยนกั เดนิ ทางชาวยโุ รปและเปอรเ์ ซยี ยกยอ่ งวา่ เปน็ “นครแหง่ สายนำ้� ” หรอื “เวนสิ ตะวนั ออก”45
ในแง่ความสัมพันธ์ภายใน บ้านเมืองในอาณาจักรอโยธยาในระยะแรกดูเหมือนจะมีอิสระภายใน
ของตนอยู่สูง กระท่ังเกิดการปฏิรูปในรัชกาลสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถและอีกครั้งในรัชกาลสมเด็จ
พระนเรศวร นำ� มาซง่ึ การรวมศนู ยอ์ ำ� นาจการปกครอง ระยะแรกเมอื งแตล่ ะแหง่ มผี ปู้ กครองของตนเอง ซงึ่
มฐี านะเปน็ กษตั รยิ ข์ องเมอื งนน้ั ๆ โดยถอื วา่ กษตั รยิ เ์ มอื งอโยธยา มอี ำ� นาจมากกวา่ เมอื งอนื่ ๆ ในฐานะพญา
จกั รพรรดริ าช46 ความสมั พันธร์ ะหวา่ งอโยธยากบั เมืองตา่ งๆ ในอาณาจกั รเดียวกนั เป็นไปตามลำ� ดบั ชั้น
ในสายเครอื ญาติ เปน็ ลกั ษณะความสมั พนั ธท์ จี่ ำ� ลองแบบมาจากความสมั พนั ธร์ ะหวา่ งจนี กบั รฐั บรรณาการ
แตไ่ ด้รบั การอธบิ ายอยา่ งสมเหตสุ มผลมากข้นึ ผ่านการเขา้ มาของพทุ ธศาสนาเถรวาทลงั กาวงศ์
กระนัน้ ก็จะเหน็ ไดว้ ่า ความสัมพนั ธ์ทางเครือญาตริ ะหว่างชนชน้ั นำ� ดว้ ยกนั ซง่ึ เป็นความสัมพนั ธ์
ระหวา่ งอโยธยากบั เมอื งบรรณาการดว้ ยน้นั มไิ ดล้ งรอยกนั ตลอด ประวัติศาสตร์การเมืองภายในอโยธยา
มกั วนเวยี นเป็นเรื่องการแย่งชิงราชสมบัตริ ะหว่างกลมุ่ เครอื ญาตเิ หลา่ นอี้ ยูเ่ สมอ ตัวอย่างได้แก่ ศกึ แยง่ ชิง
ความเป็นใหญ่เหนือเมอื งอโยธยา ท่เี ป็นศึกยาวนานระหว่างสายราชวงศจ์ ากลพบุรกี บั ราชวงศ์สุพรรณภมู ิ
ก่อนท่ีราชวงศ์สุพรรณภูมิซึ่งมีฐานสร้างเครือข่ายกับราชวงศ์สุโขทัย และมีจีนราชวงศ์หมิงหนุนหลัง ก็
โคน่ ล้มราชวงศล์ พบรุ ีไดส้ ำ� เรจ็ ราชวงศส์ ุพรรณบุรีจึงไดส้ ทิ ธอิ ำ� นาจปกครองอโยธยาอยูน่ านถงึ 160 ปี
ส่วนไพร่ฟ้าข้าแผ่นดินของอาณาจักรอโยธยา พบว่ามีความหลากหลายทางชาติพันธุ์อย่างมาก
ประกอบดว้ ยประชากรชนชาตติ า่ งๆ เชน่ มอญ เขมร ลาว กยุ ชอง ยวน (โยนหรอื โยนก) มาเลย์ (มลาย)ู
พม่า จนี อนิ เดยี เปอรเ์ ซีย โปรตุเกส เปน็ ตน้ คนเหลา่ นเี้ ข้ามาเป็นส่วนหน่ึงของสงั คมอโยธยา จากการ
ถูกจับเป็นเชลยศกึ บา้ งกเ็ ข้ามาเพราะเหตุผลทางการค้า การเผยแผ่ศาสนาและวัฒนธรรม เป็นต้น47
45 Garnier, Derick. (2004). Ayutthaya: Venice of the East. Bangkok: Riverbooks.
46 Chutinataranond, Sunait. (1990). Cakravartin: the Ideology of Traditional Warfare in Siam and Burma,
1548-1605. Thesis (Ph.D.) Cornell University.
47 กำ� พล จ�ำปาพนั ธ.์ (2559). อยุธยา: จากสงั คมเมืองท่านานาชาตสิ ู่มรดกโลก. นนทบรุ :ี มวิ เซียมเพรส. น. 70-97.
