Page 25 - ภาษาถิ่นและวรรณกรรมท้องถิ่นไทย
P. 25
วรรณกรรมทอ้ งถิ่นภาคใต้ 10-15
2. เพลง เพลงในวรรณกรรมมขุ ปาฐะทอ้ งถนิ่ ภาคใตจ้ ดั เปน็ รอ้ ยกรองประเภทหนง่ึ ซงึ่ มฉี นั ทลกั ษณ์
ของเพลงแต่ละประเภทแตกต่างกันไป ลักษณะของเพลงต้องเป็นการขับร้อง บ้างก็ขับร้องคนเดียว เช่น
เพลงกลอ่ มเดก็ บา้ งกข็ บั รอ้ งเปน็ คณะ ลกั ษณะค�ำประพนั ธข์ องวรรณกรรมมขุ ปาฐะทอ้ งถน่ิ ภาคใตป้ ระเภท
เพลงที่รู้จักกนั โดยทวั่ ไปมี 4 ประเภท คอื เพลงบอก เพลงนา เพลงกล่อมเดก็ และเพลงตนั หยง ดังน้ี
2.1 เพลงบอก แต่เดิมเพลงบอกใช้ขับร้องเพ่ือบอกกล่าวให้ประชาชนในชุมชนได้ทราบ
กิจกรรมในเทศกาลสงกรานต์และเชิญชวนให้ท�ำบุญ ต่อมามีผู้นิยมมากข้ึนจึงเล่นหรือแสดงในงานร่ืนเริง
ต่างๆ เชน่ ข้นึ บ้านใหม่ บวชนาค และแต่งงาน เมอ่ื นำ� เพลงบอกไปแสดงในวงกวา้ งออกไป เนือ้ หาของ
เพลงก็ขยายให้กว้างขวางออกไปด้วย เช่น เกี่ยวกับวรรณคดี สรรเสริญคุณของผู้ท�ำความดี สะท้อน
เหตกุ ารณ์บ้านเมือง ผขู้ บั รอ้ งเพลงบอกมที ง้ั ทขี่ ับรอ้ งคนเดยี ว เปน็ หมู่คณะ และขับรอ้ งโต้ตอบกัน
ฉันทลักษณ์และรูปแบบของเพลงบอก บทหนึ่งจะมี 4 วรรค วรรคละ 4-6 ค�ำ มีสัมผัส
คล้องจองกันระหวา่ งวรรคและระหวา่ งบท
ตวั อยา่ งเพลงบอกเชน่ เพลงทมี่ เี นอ้ื หาเกยี่ วกบั วรรณกรรมเรอื่ งขนุ ชา้ งชนุ แผนของเพลงบอก
เนตร ชลารัตน์ ดังน้ี (วมิ ล ด�ำศร.ี 2539, น. 15-16)
คร้ังน้ันขุนแผนแสนสะอาด ครรลัยลาศจากแนวป่า
ย่างเข้ามาถึงบ้าน โดยความประมาณหมาย
เท้าหน่ึงข้ึนบันได แล้วเลยเข้าไปน้อมกาย
ทองประศรียายคนส�ำคัญ เห็นลูกมาวันทา
2.2 เพลงกล่อมเด็ก บางท้องถ่ินจะเรียกเพลงกล่อมเด็กว่าเพลงช้าน้อง เพลงร้องเรือ หรือ
เพลงน้องนอน เป็นเพลงที่ร้อยกรองขึ้นมาแล้วขับร้องด้วยท่วงท�ำนองเนิบช้าแต่ไพเราะเพ่ือขับกล่อมลูก
หรือเด็กอ่อนท่ีอยู่ในเปลได้ยินแล้วหลับไป เน้ือหาของเพลงกล่อมเด็กจะมี 2 ลักษณะใหญ่ คือ เกี่ยวกับ
เด็กโดยตรง ทงั้ พรรณนาความรกั ความห่วงใยท่มี ตี อ่ เด็ก หรอื ขใู่ ห้กลวั เนื้อหาลักษณะนีม้ ไี ม่มากนกั แต่
เนอื้ หาทมี่ มี ากคอื เนอื้ หาทไี่ มเ่ กยี่ วกบั เดก็ เลย แตเ่ กยี่ วกบั สภาพสงั คม วถิ ชี วี ติ ของผคู้ นในสงั คม ธรรมชาติ
อารมณ์ความรูส้ ึกของผขู้ บั ร้อง และวรรณกรรม
ฉนั ทลักษณข์ องเพลงกลอ่ มเด็กสว่ นใหญแ่ ล้วบทหนึง่ จะมี 8 วรรค วรรคละ 4-8 คำ� เพลง
กลอ่ มเดก็ บางบทจะมถี งึ 10 วรรค 12 วรรค หรอื มากกวา่ นนั้ กม็ ี วรรคแรกของเพลงจะมลี กั ษณะการขน้ึ ตน้
2 แบบ คอื แบบทมี่ คี ำ� ขนึ้ ตน้ เชน่ ขน้ึ ตน้ วา่ “ครอื นอ้ งเหอ, เครอื นอ้ งเหอ, นอ้ งนอนเหอ” หรอื แบบทไ่ี มม่ ี
ค�ำข้ึนต้น แต่จะใช้ค�ำอื่นแล้วลงท้ายด้วยค�ำว่าเหอ เช่นเดียวกับแบบแรก เช่น “พี่ไปเหอ, ดอกทองหน้า
หมดเหอ, ไปคอนเหอ” เพลงทบ่ี ทหนงึ่ มี 8 วรรคนน้ั วรรคท่ี 4 กบั วรรคท่ี 7 จะใชค้ ำ� ซา้ํ กนั และคำ� สดุ ทา้ ย
ของวรรคสุดท้ายของบทจะลงทา้ ยดว้ ยค�ำวา่ เหอ
