Page 27 - ทฤษฎีและการวิจารณ์ภาพยนตร์
P. 27
การเล่าเร่ืองในภาพยนตร์ 8-17
5. การศึกษาเรื่องเล่าของฌาคส์ แดร์ริดา
ฌาคส์ แดร์ริดา (Jacques Derrida, 1930-2004) ได้อธิบายแนวคิดเรื่อง “การร้ือสร้างความ
หมาย” (de-construction) ในการศึกษาเร่ืองเล่า โดยปฏิเสธความคิดการยึดเหตุผลเดียวเป็นศูนย์กลาง
(logocentrism) อันเป็นพ้ืนฐานความคิดของปรัชญาตะวันตก โดยเห็นว่าการใช้ภาษาของมนุษย์น้ัน
สามารถสรา้ งชดุ ความหมายทม่ี ากไปกวา่ หนงึ่ เสมอ สญั ญะหรอื ชดุ ความหมายใด ๆ ทเ่ี กดิ ขนึ้ จากกระบวนการ
ประกอบสร้าง (construction) สัญญะนั้นก็สามารถผ่านกระบวนการร้ือถอน (deconstruction) และ
กระบวนการสร้างข้ึนใหม่ (reconstruction) โดยเหน็ ว่าเครอ่ื งมือสำ� คญั ในการสร้างความเปน็ ศูนยก์ ลาง
น้ันก็คือการเปรียบเทียบความสัมพันธ์แบบคู่ตรงข้าม (binary opposition) ท่ีท�ำให้สิ่งหน่ึงกลายเป็น
ศูนย์กลาง และสงิ่ อนื่ ๆ ก็จะกลายเป็นส่ิงทม่ี คี ุณค่านอ้ ยกว่า และจะเป็นส่ิงท่ถี กู กดี กันออกไป (exclude)
ถูกละเลย ถกู กดทับ
การร้ือสร้างความหมายจึงเป็นวิธีการลดความเป็นศูนย์กลาง โดยพยายามท�ำลายลา้ งความเปน็
ศูนย์กลางน้ันจนกระท่ังส่ิงท่ีถูกท�ำให้ไม่มีความส�ำคัญกลายเป็นสิ่งท่ีมีความส�ำคัญขึ้นมา แม้ว่าจะเป็นการ
ลม้ ล้างเปน็ การชว่ั คราวเท่านั้น เชน่ การประกอบสร้างความหมายของแหวนในภาพยนตร์น้ัน ในเรือ่ งเลา่
บางเรอื่ ง แหวนสอื่ ความหมายถงึ รางวลั ทตี่ วั ละครไดร้ บั บางเรอื่ งสอ่ื ความหมายถงึ ความรกั อนั เปน็ นริ นั ดร
แต่ในเร่อื งเล่าบางเรอ่ื งแหวนอาจส่อื ความหมายถงึ ความโลภ การเขา้ สดู่ ้านมดื ของตวั ละคร
6. การศึกษาเร่ืองเล่าของฌ็อง-ฟร็องซัวส์ ลีโอตาร์ด
ฌอ็ ง-ฟร็องซวั ส์ ลีโอตาร์ด (Jean-François Lyotard, 1924–1988) มองว่าการเล่าเรื่องมีความ
หลากหลาย แตกตา่ ง จนยากทจี่ ะหาโครงสรา้ งรว่ มกนั ได้ งานเขยี นของเขาทมี่ ชี อื่ เสยี งคอื The Postmo-
dern Condition: A Report on Knowledge (1979) ซ่ึงเสนอแนวคิดที่ปฏิเสธการเล่าเร่ืองแบบ
มหากาพย์ (metanarratives) ซึ่งมหากาพย์ในทัศนะของลีโอตาร์ด คือเรื่องเล่าท่ีมีโลกทัศน์แบบครอบ
จกั รวาลและน�ำเสนอการอธิบายทกุ สงิ่ ทุกอยา่ ง นอกจากน้ียังรวมถงึ เรือ่ งเลา่ เลก็ ๆ (little narratives) ใน
แต่ละวัฒนธรรมซึ่งอาจจะอยู่ในรูปของเร่ืองประวัติศาสตร์ในแต่ละยุคสมัย นิยาย บันทึกส่วนบุคคล
เรอื่ งเลา่ เหลา่ นจี้ ะมกี ารระบนุ ยิ ามของพระเอก ผรู้ า้ ย และบอกวา่ องคค์ วามรใู้ ดบา้ งทเ่ี ปน็ สง่ิ ทม่ี คี ณุ คา่ ทงั้ น้ี
ลโี อตารด์ เห็นว่าเร่อื งเล่าเหลา่ นี้มิได้มีความกลมกลืนเป็นหนง่ึ เดยี ว อย่างท่นี กั วิชาการสายโครงสรา้ งนิยม
พยายามท่ีจะหาโครงสร้างร่วมกันของเรื่องเล่าเหล่าน้ี แต่เรื่องเล่าเหล่าน้ีมีความแตกต่างกันมากจน
ไม่สามารถท่ีจะรวมเข้ากันได้ ลีโอตาร์ดยังเห็นว่าเรื่องเล่าแบบมหากาพย์มีลักษณะท่ีมุ่งลดทอนความ
แตกตา่ งหลากหลายของเรอ่ื งเลา่ เลก็ ๆ โดยพยายามใหเ้ ขา้ มาอยใู่ นกรอบของมนั อกี ทงั้ ยงั พยายามลดทอน
ประวัติศาสตร์ทั้งหมดให้มาอยู่ภายใต้ความจริงเพียงชุดเดียวซ่ึงได้แก่ก�ำเนิดท่ีก้าวหน้าของระบบเหตุผล
(แคทเธอรนี เบลซีย,์ 2549, น. 162-163)
