Page 51 - สังคมโลก
P. 51
จักรวรรดินิยม 6-11
เร่ืองที่ 6.1.2
พฒั นาการของจกั รวรรดนิ ยิ มในยคุ การขยายตัวของชาติตะวันตก
จักรวรรดนิ ยิ มจากคาบสมทุ รไอบเี รยี และทะเลเหนอื
การขยายตัวของการสร้างบ้านแปงเมืองในยุโรป ที่ดำ�เนินอย่างต่อเนื่องในช่วง ค.ศ. 1150-1300 เริ่มหด
ตัวเมื่อต้องเผชิญกับภัยธรรมชาติจากฤดูร้อนที่ยาวนาน กาฬโรค (Black Plague) และการเสื่อมคุณภาพของดิน
ตลอดจนการเกิดสงครามอยู่บ่อยครั้งเพื่อแย่งชิงพื้นที่อันอุดมสมบูรณ์โดยเฉพาะในช่วง ค.ศ. 1300-1450 ทั้งระหว่าง
ชนชั้นผู้ปกครองกับชาวนา ที่ส่วนหนึ่งต้องอพยพเข้ามาเป็นแรงงานในเมือง เพราะเกิดการขยายตัวของการล้อมรั้ว
ที่ดินเพื่อส่งเสริมการปลูกข้าวสาลี และระหว่างชนชั้นผู้ปกครองด้วยกันเอง ทำ�ให้มีการผลักภาระให้กับผู้คนทั่วไป
มากขึ้นในรูปของการเก็บภาษี กล่าวได้ว่าสิ่งเหล่านี้คือ ปัจจัยภายในสังคมยุโรปที่กระตุ้นให้เกิดการแสวงหาทางออก
เพื่อบรรเทาความรุนแรงจากปัญหาต่างๆ
ปัจจัยภายนอกที่เป็นตัวเร่งให้เกิดการเปลี่ยนแปลงในสังคมยุโรปในช่วงศตวรรษที่ 15 อันเป็นช่วงเวลาใน
การปรับตัวจากการปฏิรูปศาสนา (The Reformation)15 ก็คือการที่ชาวมุสลิมได้แผ่ขยายอาณาจักรอิสลามในเอเชีย
ตะวันออก และอาณาจักรออตโตมาน (Ottoman Turks) ขยายอำ�นาจเข้ามาในดินแดนตะวันออกใกล้ จนสามารถ
ยึดครองกรุงคอนสแตนติโนเปิล (Constantinople)16 ที่มั่นสุดท้ายของอาณาจักรโรมันตะวันออกในนามไบแซนไทน์
(Byzantine) จดุ เชือ่ มต่อเสน้ ทางการคา้ ระหวา่ งยโุ รปกบั ที่ต่างๆ ไมว่ า่ จะเป็นการคา้ โลหะมคี ่า เช่น ทองคำ�จากแอฟรกิ า
เหนือ เงินจากเซอร์เบียและบอสเนียในคาบสมุทรบอลข่าน บอลข่านกับย่านเมดิเตอร์เรเนียนนี่เองที่เป็นชุมทางสินค้า
ไม่ว่าจะเป็นปลา เครื่องเทศ และวัตถุดิบที่จำ�เป็นต่ออุตสาหกรรมการฟอกย้อมและทอผ้า และนํ้าตาล17 ปัจจัยต่างๆ
ขา้ งตน้ ท�ำ ใหท้ ัง้ โปรตเุ กสและสเปนจากคาบสมทุ รไอบเี รยี (Iberia Peninsula) อนั เปน็ จดุ เชือ่ มตอ่ ของเมดเิ ตอรเ์ รเนยี น
แอฟริกาเหนือและบอลข่านได้เปรียบในการแสดงบทบาทสกัดกั้นการขยายอิทธิพลของชาวมุสลิม และเร่งสำ�รวจ
ประโยชน์จากดินแดนอื่นๆ เพื่อแก้ปัญหาตน
15 อิมมานูเอล วอลเลอร์สไตน์ (Immanuel Wallerstein) แสดงทัศนะว่าในช่วงเวลาดังกล่าว ยุโรปกำ�ลังเผชิญกับ “วิกฤตของระบบ
ศักดินา” อันเป็นวิกฤตที่เกิดจากปัญหาต่างๆ ที่มีลักษณะผสมผสานระหว่างแนวโน้มการแบ่งแยกศาสนจักรออกจากอาณาจักร (secular trends)
วงจรของวิกฤตเศรษฐกิจ ตลอดจนความแปรปรวนของสภาพดินฟ้าอากาศ ดูเพิ่มเติมที่ Immanuel Wallerstein. (1974). The Modern world-
System I: Capitalist Agriculture and the Origins of the European World Economy in the Sixteenth Century. San Diego, C.A:
Academic Press, pp. 21-37.
16 หลงั จากสถาปนาอำ�นาจทีก่ รุงคอนสแตนติโนเปลิ ไดแ้ ลว้ อาณาจกั รออตโตมานกไ็ ดข้ ยายตวั อยา่ งต่อเนือ่ งเขา้ ไปครอบครองอยี ปิ ต์ ซเี รยี
คาบสมุทรบอลข่าน ตลอดจนดินแดนในแถบแม่นํ้าดานูบ (the Danube) อันเป็นดินแดนใจกลางทวีปยุโรปได้อย่างทั่วถึงในช่วงคริสต์ศตวรรษที่
16 ดูเพิ่มเติมที่ Jonathan Hart. (2008). Empires and Colonies. Cambridge: Polity, p. 20.
17 พริกไทยเป็นเครื่องเทศนำ�เข้าที่มีความสำ�คัญมาก เพราะไม่เพียงช่วยถนอมอาหาร แต่ยังมีสรรพคุณเป็นเครื่องยาสำ�คัญ ส่วนวัตถุดิบ
ที่เกี่ยวข้องกับอุตสาหกรรมการฟอกย้อมนั้นมีการนำ�เข้ามาเป็นจำ�นวนมากเพื่อสนองตอบต่อความต้องการของอุตสาหกรรมการทอผ้าฝ้ายและผ้า
ขนสัตว์ ที่เริ่มขยายตัวเพิ่มขึ้นในยุโรป รวมไปถึงวัตถุดิบที่ช่วยให้ผ้าไหมนำ�เข้าคงตัวสวยงามและคงทน ตลอดจนส่วนนํ้าตาล เริ่มมีบทบาทเป็น
หนึ่งในอุตสาหกรรมสำ�คัญในยุคนั้นที่มีผลทำ�ให้ดินเสื่อมคุณภาพเร็ว และต้องการแรงงานจำ�นวนมากในเกือบทุกขั้นตอนการผลิต ดูเพิ่มเติมใน
Immanuel Wallerstein. (1974). op, cit., pp. 38-46.
ลิขสิทธ์ขิ องมหาวทิ ยาลัยสโุ ขทยั ธรรมาธริ าช
