Page 61 - ทฤษฎีและแนวปฏิบัติในการบริหารการศึกษา หน่วยที่ 2

ทฤษฎีระบบ 2-51

3) ภาวะผู้นำ�ในห้องเรียน ครูเป็นผู้นำ�ในห้องเรียน ครูอาจใช้ภาวะผู้นำ�แบบเน้นสถาบัน หรือ
เน้นบุคคล หรือแบบผสมผสาน ตามทฤษฎี ภาวะผู้นำ�แบบผสมผสานอาจจะมีประสิทธิภาพสูง แต่ในบาง
สถานการณ์ ภาวะผู้นำ�แบบเน้นสถาบันหรือเน้นบุคคลอาจมีประสิทธิภาพมากกว่า ครูที่มีความสามารถจะ
ต้องสามารถใช้ภาวะผู้นำ�ในห้องเรียนได้อย่างเหมาะสม

แนวคิดเกี่ยวกับภาวะผู้นำ�ในห้องเรียนนี้ ได้มีการนำ�ไปประยุกต์ใช้เพื่อการวิจัยภาวะผู้นำ�ของครู
ห้องเรียนเป็นระบบสังคม ซึ่งประกอบด้วย 2 มิติคือ มิติสถาบันและมิติบุคคล ภาวะผู้นำ�ของครูจึงมีทั้งแบบ
เน้นสถาบัน แบบเน้นบุคคล และแบบผสมผสาน ได้มีการศึกษาภาวะผู้นำ�ของครูโดยยึดกรอบแนวคิดนี้
(ทองอินทร์ วงศ์โสธร 2544) เพียงแต่แบบภาวะผู้นำ�นั้นใช้แนวคิดแบบตาข่ายการบริหาร (Blake and
Mouton, 1964) ต่อมาได้มีการศึกษาภาวะผู้นำ�ของครู โดยใช้กลุ่มตัวอย่างที่เป็นครูในโรงเรียนประถม
ศึกษาและมัธยมศึกษาของจังหวัดนนทบุรี (ทองอินทร์ วงศ์โสธร และปราณี สังขะตะวรรธน์ 2545) และได้
มีการวิจัยต่อมาอีก โดยศึกษาเบื้องต้นเกี่ยวกับภาวะผู้นำ�ในห้องเรียนของครูในกรุงเทพมหานคร (ทองอินทร์
วงศ์โสธร และคณะ 2550) ในการศึกษาดังกล่าว มิติของห้องเรียนยังคงเป็น 2 มิติเช่นเดิม แต่เรียกชื่อใหม่
ให้สอดคล้องกับพฤติกรรมการเรียนการสอนคือ มิติสถาบัน เรียกชื่อใหม่ว่า มิติมุ่งวินัย และมิติบุคคล
เรียกใหม่ว่า ใฝ่เมตตา

2. ตวั แบบรวม (composite model)

ตัวแบบนี้พัฒนาขึ้นต่างจากตัวแบบของเกทเซลส์-เธเลนที่กล่าวถึงแล้ว วัตถุประสงค์เพื่อใช้เป็นตัว
แบบทัว่ ไปส�ำ หรบั อธบิ ายพฤตกิ รรมในระบบสงั คมทกุ ระบบ ไมว่ า่ จะเปน็ กลุม่ หอ้ งเรยี น โรงเรยี น หรอื ระดบั ที่
สูงกว่าโรงเรียน ตัวแบบนี้พัฒนาขึ้นด้วยความร่วมมือกันระหว่งเกทเซลส์ ลิพแฮม และแคมพ์เบล (Getzels,
Lipham and Campbell, 1968) เมือ่ เปรยี บเทยี บกบั ตวั แปรของเกทเซลส-์ เธเลนจะพบวา่ มติ กิ ลุม่ ไมม่ ใี นตวั
แบบนี้ สิ่งที่เพิ่มขึ้นมาคือ มิติวัฒนธรรมมีอยู่สองระดับ ทั้งระดับเหนือสถาบันและระดับใต้อินทรีย์ นอกจาก
นั้นที่เห็นชัดเจนและแตกต่างอีกอย่างหนึ่ง คือระบบสังคมอยู่ในสภาพแวดล้อม กล่าวอีกนัยหนึ่งก็คือ สภาพ
แวดล้อมเป็นเขตแดนของระบบสังคม ดังแสดงในภาพที่ 2.9