Page 70 - สารัตถะและวิทยวิธีทางสังคมศึกษา

8-60 สารัตถะและวิทยวิธีทางสังคมศึกษา

สิ่งแวดล้อมศึกษา โดยครูนั้นจะต้องเป็นผู้กำ�หนดและเลือกวิธีการสอนไปใช้ให้เหมาะสมกับเรื่องราวและ
เวลาที่จะทำ�การสอน วิธีการสอนเหล่านี้เป็นวิธีการที่ได้มีการทดลองปฏิบัติแล้ว พร้อมกับได้มีผลงานวิจัย
สนับสนุนด้วยว่าสามารถทำ�ให้บรรลุจุดมุ่งหมายของหลักสูตรสิ่งแวดล้อมศึกษาได้

อย่างไรก็ตาม การจัดสิ่งแวดล้อมศึกษาจะได้ผลดีที่สุด เมื่อได้เรียนรู้ด้วยกิจกรรมการเรียนการ
สอนอย่างหลากหลาย เพื่อให้นักเรียนได้รับความรู้ เกิดความตระหนัก เห็นคุณค่า และเกิดการเปลี่ยนแปลง
สู่พฤตกิ รรมทางสิ่งแวดล้อมที่ดี การเรยี นการสอนทีด่ ีควรสอนดว้ ยตวั อย่างของจรงิ และใหน้ กั เรียนได้มีส่วน
ร่วมอย่างจริงจัง (active student participation) นักวิชาการได้เสนอแนะวิธีการซึ่งคาดว่าจะเหมาะสมกับ
การเรียนการสอนเรื่องสิ่งแวดล้อมไว้หลายวิธี กล่าวคือ (Unesco, 1985 a; Ministry of Education, NZ)

3.1 วธิ กี ารคน้ ควา้ (investigatory approach) เปน็ การฝกึ การสบื สวนสอบสวนทางดา้ นวทิ ยาศาสตร์
(scientific inquiry training strategy) ซึ่งจะช่วยให้ผู้เรียนได้รู้จักวิธีการในการเก็บรวบรวมและจัดข้อมูล
อย่างมีระบบให้ตรงกับความต้องการในการใช้ อันจะนำ�ไปสู่การพัฒนาทักษะในการตัดสินใจและการกระทำ�
ที่จะตามมาในเรื่องต่างๆ ที่เกี่ยวกับสิ่งแวดล้อมนั้น การฝึกผู้เรียนโดยวิธีนี้มักจะเป็นที่การจัดองค์ความรู้ให้
สามารถนำ�ไปใช้อธิบายปรากฏการณ์ความสัมพันธ์ระหว่างสาเหตุและผลที่เกิดขึ้นของปัญหาแต่ละเรื่อง โดย
ผ่านขั้นตอน 5 ขั้นตอน ดังนี้คือ

3.1.1 การเผชิญกับปัญหา (encounter with problem) เป็นขั้นตอนการนำ�เสนอปัญหารวมทั้ง
หลักการในการค้นข้อมูลเพื่อใช้ในการอธิบาย

3.1.2 การรวบรวมขอ้ มลู (data gathering) เปน็ ขัน้ ตอนทีผ่ ูเ้ รยี นเกบ็ ขอ้ มลู เพือ่ สรา้ งสมมตฐิ าน
3.1.3 การทดลอง (experimentation) เป็นขั้นการทดสอบตามสมมติฐานที่ตั้งไว้ รวมทั้งการ
สร้างความสัมพันธ์ระหว่างสาเหตุและผลที่เกิดขึ้นด้วย
3.1.4 การอธิบาย (formulating an explanation) เป็นการอธิบายปัญหาที่เกิดขึ้น
3.1.5 การวิเคราะห์กระบวนการสืบสวนสอบสวน (analysis of inquiry process) เป็นขั้นใน
การวิเคราะห์กระบวนการทั้งหมด
3.2 การเรียนการสอนแบบใช้สถานที่เป็นฐาน (place-based learning) เป็นวิธีการสอนที่เร้าความ
สนใจและจินตนาการของนักเรียนต่อสิ่งแวดล้อมรอบๆ ตัว และทำ�ให้นักเรียนเกิดความผูกพันในฐานะเป็น
สมาชิกของชุมชนนั้นๆ
การเรียนการสอนแบบใช้สถานที่เป็นฐานมักขึ้นต้นด้วยคำ�ถาม เช่น ฉันอยู่ที่ไหน สิ่งแวดล้อม
ธรรมชาตแิ ละสงั คมของสถานทีน่ ัน้ เปน็ อยา่ งไร สถานทีน่ ัน้ ด�ำ รงอยูอ่ ยา่ งเหมาะสมกบั โลกใบนีอ้ ยา่ งไร เปน็ ตน้
การเรียนการสอนโดยอิงสถานที่ทำ�ให้นักเรียนรู้และมีส่วนร่วมในวิถีชีวิตของชุมชน การเรียนการ
สอนด้วยวิธีนี้มีคุณลักษณะเด่น ดังนี้
1) เป็นการเรียนรู้ที่นำ�นักเรียนออกจากห้องเรียน เพื่อเข้าสู่สังคมและธรรมชาติ สิ่งแวดล้อม
ของชุมชน
2) ผลทีค่ าดว่าจะได้รับ กค็ อื นกั เรียนไดม้ ีสว่ นสนบั สนุน เสริมสร้างคณุ ภาพสิง่ แวดล้อม และ
ชีวิตความเป็นอยู่ของชุมชนที่ดีขึ้น