Page 72 - สารัตถะและวิทยวิธีทางสังคมศึกษา

8-62 สารัตถะและวิทยวิธีทางสังคมศึกษา

3.5 การเรียนการสอนโดยเน้นประสบการณ์ (experiential learning) เป็นวิธีการเรียนที่ส่งเสริม
ให้นักเรียนมีส่วนร่วม หรือเป็นผู้ปฏิบัติโดยมีครูเป็นผู้อำ�นวยความสะดวก (facilitator) การจัดการเรียน
การสอนเน้นผลที่มีต่อพฤติกรรม และเป็นกระบวนการต่อเนื่อง โดยมีประสบการณ์ของนักเรียนเป็นพื้นฐาน
การเรียน

การเรียนการสอนโดยเน้นประสบการณ์เป็นกระบวนการที่มีวงจร (learning cycle) บนพื้นฐาน
ของทฤษฎีการสร้างองค์ความรู้ด้วยตนเอง (constructivist) กล่าวคือ การให้ผู้เรียนสร้างองค์ความรู้ด้วย
ตนเองก่อน ซึ่งเริ่มต้นโดยการสำ�รวจสิ่งที่ต้องการศึกษา ไม่มีการจัดระเบียบ ขั้นตอนใดๆ แล้วจึงให้นักเรียน
พัฒนาหลักการหรือสร้างมโนมติ (concept formation) และการประยุกต์ใช้ (concept application) เช่น
การเรียนเรื่อง การย่อยสลายโดยไส้เดือน นักเรียนจะสำ�รวจและสังเกตการเปลี่ยนแปลงต่างๆ ตามคำ�ถาม
หรือสมมติฐานที่กำ�หนดไว้ นักเรียนมีการตรวจสอบสมมติฐาน แล้วนำ�มารายงานในชั้นเรียน

การจัดการเรียนการสอนและกิจกรรมต่างๆ ทั้งหมดของโรงเรียนถือเป็นการเรียนรู้สิ่งแวดล้อมเพื่อ
การดำ�รงชีวิตอย่างยั่งยืนได้ทั้งสิ้น ไม่ว่าจะโดยตั้งใจหรือไม่ เช่น นักเรียนเรียนจากห้องเรียนแล้วได้เรียนรู้
จากการรับประทานอาหารกลางวัน โดยรู้ประเภทของอาหาร วิธีการเลือกซื้ออาหาร การจัดการอาหาร และ
การจัดการขยะ ซึ่งต้องเกี่ยวเนื่องกับการจัดการของชุมชนด้วย นั่นคือ นักเรียนได้เรียนรู้เรื่อง อาหาร การ
จัดการของโรงเรียน ชุมชน และเรื่องการเรียนรู้และองค์ความรู้ที่ได้รับ การเรียนการสอนสิ่งแวดล้อมศึกษา
มีวิธีการและขั้นตอนดำ�เนินงานมากมายที่สามารถศึกษารวบรวมจากองค์กร หน่วยงานต่างๆ และลงมือทำ�
แม้จะเป็นเพียงสิ่งเล็กน้อย ทั้งนี้ เนื่องจากการจะทำ�ให้เกิดการเปลี่ยนแปลงที่ยิ่งใหญ่ได้ในอนาคตมักเริ่ม
ต้นดำ�เนินการด้วยสิ่งเล็กๆ ก่อน

4. แบบจ�ำ ลองส่ิงแวดลอ้ มศึกษา (environmental education model)

4.1 แบบจำ�ลองสิ่งแวดล้อมศึกษาสำ�หรับนักเรียน สแตพพ์ และคอกซ์ (Stapp and Cox, 1981)
ได้นำ�เสนอไว้สำ�หรับพัฒนานักเรียนตั้งแต่ในระดับประถมศึกษาจนถึงระดับมัธยมศึกษา (12 ชั้น) ทั้งนี้
เพื่อให้นักเรียนได้มีการพัฒนาทั้งความรู้ ความตระหนัก และทักษะในการแก้ปัญหาสิ่งแวดล้อมไปทีละน้อย
โดยมีจุดมุ่งหมายเพื่อให้นักเรียนเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมไปสู่การมีพฤติกรรมที่พึงปรารถนา กล่าวคือ มุ่งให้
นักเรียนได้มีความรู้เกี่ยวกับสิ่งแวดล้อมที่อยู่รอบตัว และสามารถใช้ความรู้ที่มีอยู่ได้อย่างมีประสิทธิภาพใน
การปกป้องชุมชน ประเทศ และโลกที่นักเรียนอยู่นี้ให้เป็นที่ซึ่งเหมาะต่อการดำ�รงชีวิต

4.1.1 แนวคิดพื้นฐาน แบบจำ�ลองนี้ได้พัฒนาขึ้นมาจากแนวความคิดพื้นฐานที่ว่า สิ่งมีชีวิตมี
ชีวิตอยู่ร่วมกันบนโลก ซึ่งประกอบไปด้วย แผ่นดิน อากาศ นํ้า และ ณ ที่นี้เองเป็นแหล่งทรัพยากรธรรมชาติ
ที่เรามีและเป็นระบบปิด (closed system) ซึ่งมีพลังงานจากดวงอาทิตย์เป็นแรงขับดันระบบอยู่ สำ�หรับ
มนุษย์เองนั้นเป็นเพียงสมาชิกหนึ่งของสิ่งมีชีวิตทั้งหลายที่อยู่บนยานอวกาศโลกลำ�นี้ มนุษย์มีชีวิตอยู่และ
บริโภคทรัพยากรแล้วก็ตายไปในที่สุด เช่นเดียวกับสิ่งมีชีวิตอื่นๆ แต่มนุษย์ไม่เหมือนสิ่งมีชีวิตอื่นตรงที่ว่า
มนุษย์ได้พัฒนาระบบเศรษฐกิจสังคมขึ้นมาโดยการใช้เทคโนโลยี ซึ่งได้บริโภคทรัพยากรจำ�นวนมหาศาล
และนำ�ไปสู่การเปลี่ยนแปลงสิ่งแวดล้อมอย่างรวดเร็ว สิ่งแวดล้อมจึงเต็มไปด้วยของเสีย กล่าวคือ เราได้มี