Page 81 - สารัตถะและวิทยวิธีทางสังคมศึกษา
P. 81
สิ่งแวดล้อมศึกษา: การประยุกต์ใช้ในการเรียนการสอนสังคมศึกษา 8-71
ในสิ่งแวดล้อม การออกภาคสนามนี้ส่วนใหญ่จะเน้นทักษะในการค้นคว้า การสังเกต การตรวจวัด การสำ�รวจ
รวมถงึ การวเิ คราะหแ์ ละสงั เคราหท์ ีจ่ ะน�ำ ไปสูก่ ารตดั สนิ ใจ ดว้ ยเหตนุ ี้ จงึ เปน็ วธิ กี ารทีค่ อ่ นขา้ งจะอยูใ่ นอดุ มคติ
ของการพัฒนาสิ่งแวดล้อมศึกษา เพื่อการสร้างความตระหนักและกระตุ้นการเข้ามีส่วนร่วมในกิจกรรมใดๆ
เพื่อชุมชน นอกจากนั้น วิธีการนี้ยังสามารถจัดขึ้นเพื่อการศึกษาสิ่งแวดล้อมในเรื่องใดๆ ก็ได้ เพราะเป็นวิธี
การที่ค่อนข้างยืดหยุ่น ซึ่งเน้นการศึกษาภายนอกห้องเรียนที่สามารถแปรไปตามลักษณะของสิ่งแวดล้อม
ทั้งนี้ เพื่อแสดงให้ผู้เรียนได้รู้จักองค์ประกอบต่างๆ ของสิ่งแวดล้อม รวมถึงเข้าใจความสัมพันธ์ระหว่างองค์
ประกอบตา่ งๆ เหลา่ นัน้ ดว้ ย เชน่ การออกภาคสนามเกีย่ วกบั โรงงานอตุ สาหกรรม เราสามารถใหผ้ ูเ้ รยี นศกึ ษา
ได้ตั้งแต่เรื่องวัตถุดิบที่ใช้ในการผลิต กระบวนการผลิต ทรัพยากรมนุษย์ สภาพการทำ�งาน ความปลอดภัย
การกำ�จัดของเสียจากโรงงาน การควบคุมคุณภาพสินค้า รวมถึงที่ตั้งของโรงงานที่สัมพันธ์กับสิ่งแวดล้อม
ด้านกายภาพและสังคม รวมถึงความสามารถในการนำ�ทรัพยากรมาใช้ประโยชน์ อย่างไรก็ตาม การออกภาค
สนามนี้ค่อนข้างใช้เวลา มีค่าใช้จ่ายสูง และต้องมีการจัดเตรียมที่ดีจึงจะประสบความสำ�เร็จ นอกจากนั้น วิธี
การนี้ยังต้องการความร่วมมือจากทั้งครูด้วยกันเอง และจากชุมชนด้วย สำ�หรับการเตรียมบทเรียนและ การ
ดำ�เนินงานนั้นโดยทั่วไปจะมีขั้นตอนเหมือนกัน แต่มีรายละเอียดของการสังเกต การวัด ฯลฯ ที่แตกต่างกัน
ไปบ้างตามลักษณะของเรื่องที่ศึกษา
ประสบการณ์ที่นักเรียนได้รับจากการศึกษานอกห้องเรียนจะมากน้อยเพียงไรขึ้นอยู่กับการ
วางแผนและการปฏิบัติว่ามีระเบียบมากน้อยเพียงไรด้วยเหมือนกัน ในการออกภาคสนามนี้ควรมีระบบ
ขั้นตอน ดังนี้
- การเตรียมงาน (preparation) ซึ่งจะเริ่มโดยครูจะอธิบายจุดมุ่งหมายของการศึกษา
พร้อมกับให้คำ�ถามที่จะกระตุ้นนักเรียนให้มีส่วนร่วมในคำ�ถามเหล่านั้น
- การแบ่งกลุ่ม (organizational details) เป็นขั้นตอนที่ทั้งครูและนักเรียนจะต้อง
ทำ�งานร่วมกัน โดยนักเรียนจะถูกแบ่งออกเป็นกลุ่มเล็กๆ พร้อมกับงานที่ต้องรับผิดชอบ ซึ่งกลุ่มจะต้องเป็น
ผู้วางขั้นตอนในการดำ�เนินงานเอง
- การสร้างประสบการณ์ (experiencing stage) ขั้นตอนนี้นักเรียนจะสังเกตเก็บ
รวบรวมข้อมูล อภิปรายผลอันจะนำ�มาซึ่งปัญหา
- การรวบรวมสิ่งที่ได้รับมา (consolidation of leanings)
- การรายงานผล (followed up) เป็นกิจกรรมที่ตามมาจากการเรียนรู้จากภาคสนาม
ด้วยการรายงาน การแสดงสิ่งที่ได้รวบรวมมา รวมถึงการให้แนวทางในการแก้ปัญหาที่เกี่ยวข้อง
สำ�หรับแนวทางทั่วไปในการสอนโดยการออกภาคสนามนั้นมีขั้นตอน ดังนี้ (Unesco, 1985b)
(1) การสำ�รวจสถานท่ี
- เลือกสิ่งแวดล้อมที่จะศึกษา
- สำ�รวจสภาพโดยทั่วไป
