Page 135 - การจัดประสบการณ์การเรียนรู้วิทยาศาสตร์
P. 135
กระบวนการดำ�รงชีวิต 2-125
การทำ�ตารางหรือการคาดคะเนด้วยวิธีแบบย่อมีข้อจำ�กัด เนื่องจากหากการถ่ายทอดลักษณะ
พันธุกรรมมีลักษณะเฉพาะมาก การคาดคะเนอัตราส่วนของลูกที่เกิดจะทวีความยุ่งยากมากขึ้น และจะไม่
สะดวกในก ารน ับจ ำ�นวนล ูกที่เกิดมา การใช้ว ิธีค ำ�นวณจะช่วยแก้ปัญหานี้ได้เป็นอ ย่างดี
อตั ราสว่ นข องผ ลผลติ ท จี่ ะเกิดจ ากก ารผ สมพ นั ธหุ์ าไดโ้ ดยก ารค ำ�นวณ โดยใชค้ วามร จู้ ากก ารท ดลอง
ของเมนเดลในก รณีของก ารถ ่ายทอดพันธุกรรมล ักษณะเดียว การผ สมพันธุ์ลูกผสม (F1) ที่มีอัลล ีลล ักษณะ
เด่นอยู่ค ู่กับลักษณะด ้อยจะให้ F2 ที่แสดงลักษณะเด่นต่อ F2 ที่แสดงล ักษณะด้อยในอ ัตราส่วน 3:1 นั่นคือ
ในจ ำ�นวน F2 ทั้งหมด 4 ส่วน จะเป็นพ ันธุ์ท ี่ม ีล ักษณะเด่น 3 ส่วน หรือ ½ (3 ใน 4) และพ ันธุ์ท ี่แสดงลักษณะ
ด้อย 1 ส่วน หรือ » (1 ใน 4) ดังน ั้นหากพ ิจารณาก รณขี องถ ั่วเมล็ดเรียบเหลืองแ ละถ ั่วเมล็ดข รุขระเขียว เมล็ด
เรียบเป็นล ักษณะเด่นควรจะให้ F2 ได้ ½ ส่วนเมล็ดขรุขระเป็นล ักษณะด ้อยก ็ค วรจ ะให้ F2 ได้ » ในทำ�นอง
เดียวกันเมล็ดเหลืองเป็นล ักษณะเด่นก็จ ะให้ F2 ได้ ½ และเมล็ดเขียวเป็นลักษณะด ้อยก็จ ะให้ F2 ได้ »
ดังนั้น F2 ที่เป็นเมล็ดเรียบเหลืองจ ะมี ½ × ½ = 9/16 นั่นคือ ถ้า F2 ทั้งหมดที่ได้มีจำ�นวน 16 ต้น
จะมีต ้นท ี่เป็นเมล็ดเรียบเหลือง 9 ต้น
ในท ำ�นองเดียวกัน
F2 ที่เป็นเมล็ดข รุขระเหลืองจะมี = » × ½ = 3/16
F2 ที่เป็นเมล็ดเรียบเขียวจ ะม ี = ½ × » = 3/16
และ F2 ที่เป็นเมล็ดขรุขระเขียวจะมี = » × » = 1/16
ถ้าค ิดเป็นอ ัตราส่วนข องถ ั่วล ักษณะต ่างๆ ทั้ง 4 ลักษณะแ ล้วก ็จ ะได้ เมล็ดเรียบเหลือง : เมล็ดข รุขระ
เหลือง : เมล็ดเรียบเขียว : เมล็ดข รุขระเขียว เท่ากับ 9:3:3:1 ดังที่คาดคะเนได้จากก ารทำ�ตาราง
3.2 การแ สดงออกร ว่ มก นั ข องย ีน ในการถ่ายทอดลักษณะท างพ ันธุกรรมสองลักษณะนั้น บางย ีนที่
เกี่ยวขอ้ งจ ะม ผี ลต อ่ ล กั ษณะป รากฏเดยี วกนั ถงึ แ ม้วา่ ย นี ท ัง้ ส องน ั้นจ ะไมข่ ึน้ แ กก่ ันก ต็ าม การท ีย่ นี ส องย นี ร ่วม
กันค วบคุมล ักษณะเฉพาะเพียงลักษณะเดียวนั้นแบ่งอ อกได้เป็นหลายก รณีและมีรูปแ บบต ่างก ันออกไป
กรณีแรก ยีนทั้งคู่ไม่ขึ้นแก่กันและกันแต่เสริมกันอยู่ โดยแต่ละยีนไม่สามารถทำ�ให้เกิดลักษณะ
ปรากฏอ อกม าได้ย กเว้นว ่าจ ะต ้องมีท ั้งส องยีนอยู่ด ้วยก ัน ตัวอย่างเช่น สีม่วงของดอกถั่วจะป รากฏก ็ต ่อเมื่อ
มีอ ัลลีลที่ควบคุมลักษณะเด่นข องยีน V และย ีน W อยู่ด ้วยก ันเท่านั้น ถ้าขาดอัลล ีลลักษณะเด่นข องย ีนใด
ไป ดอกถ ั่วก ็จ ะม ีส ีข าว ดังน ั้นด อกถ ั่วจ ะม ีส ีม ่วงเมื่อล ักษณะย ีนเป็น V_W_ เท่านั้น (ในช ่องท ี่เว้นว ่างไว้จ ะเป็น
อัลลีลลักษณะเด่นหรือด้อยของอัลลีลที่อยู่หน้าก็ได้) ถ้าหากลักษณะยีนเป็นอย่างอื่น (ได้แก่ V_ww หรือ
vvW_ หรือ vvWW) ดอกถั่วก็จะเป็นสีขาว ข้อสังเกตคือดอกถั่วจะมีสีม่วงต่อเมื่ออัลลีลลักษณะเด่นอยู่
ด้วยก ันท ั้งสองยีน คือ V_W_ โดยไม่ค ำ�นึงว่าค ู่ของอัลลีลจ ะเป็นลักษณะเด่นห รือลักษณะด้อย ดังน ั้นในการ
คำ�นวณถ้าเป็น V_ หรือ W_ ก็จะใช้อ ัตราส่วน » และถ้าเป็น vv หรือ ww จึงจ ะใช้อัตราส่วน ¼ ถ้าห ากจะ
คำ�นวณส ัดส่วนของแต่ละล ักษณะยีนออกมาก็จะได้ดังนี้
ดอกสีม ่วง V_W_ = ½ × ½ = 9/16
V_ww = ½ × » = 3/16
ดอกสีข าว vvW_ = » × ½ = 3/16 7/16
vvww = » × » = 1/16
