Page 43 - การจัดประสบการณ์การเรียนรู้วิทยาศาสตร์
P. 43
กระบวนการด ำ�รงช ีวิต 2-33
ปริมาณเอนไซมท์ ีม่ โีครงร ูปท ีเ่หมาะส มต ่อก ารเร่งป ฏิกิริยาล ดล งไปด ้วย ความเร็วข องป ฏิกิริยาย ่อมช ้าล งด ้วย
เหตุดังก ล่าว
3.4.2 ความเขม้ ขน้ ข องเอนไซมแ์ ละสบั ส เตรต เป็นป ัจจัยท ี่มีผลต ่อก ารท ำ�งานของเอนไซม์ใน
ปฏิกิริยา
1) ความเข้มข้นของเอนไซม์ จะมีผลต่อความเร็วของการเกิดปฏิกิริยา โดยความเร็ว
สูงสุดของปฏิกิริยาจะเป็นสัดส่วนโดยตรงกับความเข้มข้นของเอนไซม์ เมื่อความเข้มข้นของเอนไซม์มาก
ความเร็วส ูงสุดข องป ฏิกิริยาจ ะสูงเป็นสัดส่วนกัน
2) ความเข้มข้นของสับสเตรต การเกิดปฏิกิริยาต้องมีขั้นตอนในการรวมตัวระหว่าง
สับส เตรตแ ละเอนไซม์ให้ได้ส ารเชิงซ้อนเอนไซม์-สับส เตรต (ES) โอกาสท ี่จ ะเกิดส ารเชิงซ้อนน ี้ข ึ้นก ับป ริม าณ
สับส เตรตด้วย กล่าวคือ เมื่อค วามเข้มข้นข องส ับส เตรตน้อ ย โอกาสที่จะไปจ ับร วมก ับบ ริเวณเร่งบ นโมเลกุล
ของเอนไซม์ย ่อมน้อยไปด้วย ทำ�ให้เอนไซม์ส ่วนใหญ่อยู่ในรูปอิสระ ดังน ั้น การเกิดผลผลิตก็จ ะน ้อยล งเป็น
สัดส่วน ในทางตรงกันข้ามเมื่อมีปริมาณสับสเตรตมากโอกาสที่จะเข้าทำ�ปฏิกิริยาที่บริเวณเร่งของเอนไซม์ก็
มีมากเช่นกัน ความเร็วส ุทธิข องป ฏิกิริยาจึงสูงข ึ้นตามไปด้วย
3.4.3 โคแฟกเตอร์และสารยับย้ังปฏิกิริยา นอกจากปัจจัยด้านความเข้มข้นของเอนไซม์และ
สับสเตรต อุณหภูมิ และความเป็นกรด-เบสที่เป็นปัจจัยหลักที่มีผลกระทบต่อการทำ�งานของเอนไซม์แล้ว
ยังม ีปัจจัยอื่นเพิ่มเติม หากป ัจจัยนั้นเป็นสารที่ส ำ�คัญต ่อการเร่งป ฏิกิริยาทำ�ให้ป ฏิกิริยาเกิดเร็วขึ้นจะเรียกว่า
โคแฟกเตอร์ (cofactor) สารบางอย่างอาจจะมีผลกระทบต่อความเร็วของปฏิกิริยาในทางที่ทำ�ให้ปฏิกิริยา
ช้าล งหรือเกิดข ึ้นไม่ได้ สารป ระเภทน ี้เรียกว ่า สารย ับยั้งป ฏิกิริยา (inhibitor)
1) โคแฟกเตอร์ เอนไซม์บางชนิดมีองค์ประกอบหลักเป็นโปรตีนเพียงอย่างเดียว
ดังนั้นความสามารถในการเร่งป ฏิกิริยาเคมีจึงเกิดข ึ้นกับโครงสร้างข องเอนไซม์โดยตรง แต่เอนไซม์บางชนิด
ต้องมีโมเลกุลชนิดอื่นท ี่ไม่ใช่โปรตีนม าช ่วยในก ารทำ�งานของเอนไซม์ด้วย สารเหล่านี้เรียกว ่า โคแ ฟกเตอร์
2) สารย บั ยงั้ ป ฏกิ ริ ยิ า มผี ลกร ะท บต ่อโมเลกุลข องเอนไซมใ์นล ักษณะต ่างก ัน ขึ้นอ ยูก่ ับ
ชนิดข องส ารย ับยั้งป ฏิกิริยาแ ละส มบัติข องเอนไซม์แ ต่ละช นิด สารย ับยั้งแ บ่งอ อกเป็น 2 ประเภท ตามว ิธีก าร
เกาะข องส ารย บั ยัง้ บ นโมเลกลุ ข องเอนไซม์ คอื สารย บั ยัง้ ถ าวรจ ะเกาะก บั เอนไซมด์ ว้ ยพ นั ธะโคเวเลนต จ์ งึ ท ำ�ให้
มีก ารเกาะอ ย่างแ น่นห นา เอนไซม์ที่มีส ารยับยั้งป ระเภทนี้อ ยู่จะเสียส ภาพธรรมชาติไปอ ย่างถาวร สารย ับยั้ง
อีกชนิดหนึ่ง คือ สารยับยั้งช ั่วคราว สารประเภทนี้จะจับกับเอนไซม์ด ้วยพันธะที่ไม่ใช่โคเวเลนต์ เอนไซม์จ ึง
สามารถคืนส ภาพธรรมชาติได้หากม ีก ารกำ�จัดส ารยับยั้งให้อ อกจ ากโมเลกุลข องเอนไซม์
หลังจ ากศึกษาเนื้อหาสาระเรื่องท ี่ 2.1.3 แล้ว โปรดป ฏิบัติก ิจกรรม 2.1.3
ในแนวก ารศึกษาหน่วยที่ 2 ตอนท ี่ 2.1 เรื่องท ี่ 2.1.3
