Page 88 - ความรู้ทางสังคมศาสตร์และเทคโนโลยี สำหรับนักนิเทศศาสตร์
P. 88
4-78 ความรทู้ างสงั คมศาสตรแ์ ละเทคโนโลยีส�ำ หรบั นกั นเิ ทศศาสตร์
1. ยุคก่อนการเปล่ียนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475
ในสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวนับเป็นรัชสมัยท่ีมีการริเร่ิมการปฏิรูปการเมือง
และการบรหิ ารประเทศใหไ้ ปสรู่ ะบบทมี่ คี วามเจรญิ สอดคลอ้ งกบั การรเิ รม่ิ ใหส้ ทิ ธทิ างการเมอื งการปกครอง
แก่ประชาชนเป็นอย่างมาก แม้แต่กิจการปกครองท้องถ่ินในปัจจุบันน้ี ก็นับได้ว่าเกิดขึ้นการริเร่ิมของ
พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวซ่ึงทรงมีพระราชด�ำริว่า การมีก�ำนัน ผู้ใหญ่บ้านปกครองต�ำบล
และหมบู่ า้ นของไทยนน้ั ทางราชการไดแ้ ตง่ ตง้ั บคุ คลไปปกครองมาชา้ นานแลว้ หากใหป้ ระชาชนไดม้ โี อกาส
เลอื กสรรหรอื ใหส้ ทิ ธใิ นการเฟน้ หาตวั ผปู้ กครองของเขาเองกจ็ ะเปน็ การดี พระองคท์ า่ นจงึ ไดม้ พี ระราชดำ� ริ
ใหห้ ลวงเทศาวกิ รกจิ ไปทดลองระบบการเลอื กตงั้ กำ� นนั ผใู้ หญบ่ า้ นขน้ึ ทบี่ างปะอนิ จงั หวดั อยธุ ยา จงึ นบั วา่
ระบบการกระจายอำ� นาจการปกครองไปให้ประชาชนได้ริเรมิ่ ข้ึนเป็นก้าวแรกนบั แตบ่ ัดน้นั
ตอ่ มาใน พ.ศ. 2440 พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลา้ เจา้ อยหู่ วั ไดท้ รงมพี ระราชดำ� รใิ หท้ ดลองจดั
ตง้ั หนว่ ยการปกครองทอ้ งถน่ิ ขนึ้ เพอื่ ใหป้ ระชาชนไดร้ จู้ กั การปกครองตนเอง โดยเฉพาะอยา่ งยง่ิ การรกั ษา
ความสะอาดแห่งชุมชนของตน การบูรณะหรือจัดสร้างสิ่งต่างๆ เพื่อความสะดวกแห่งชุมชน เช่น ถนน
หนทาง การติดตามประทปี โคมไฟ ควรเป็นหน้าทข่ี องชุมชนนัน้ และโดยพระราชประสงค์ดังกลา่ วนี้ ก็ได้
มีการทดลองจดั ตัง้ ระบบสขุ าภิบาลข้นึ เปน็ ครง้ั แรก ไดแ้ ก่ สุขาภิบาลกรุงเทพ
ต่อมาในปี พ.ศ. 2448 ได้มีการขยายกิจการปกครองท้องถิ่นต่อไป โดยประชาชนชาวท่าฉลอม
จังหวัดสมุทรสงคราม ได้จดั สรา้ งถนนข้ึนโดยน้�ำพกั นำ้� แรง และความร่วมใจของพลเมอื งเอง และในการนี้
ได้ทูลเชิญพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จในพิธีเปิด เมื่อท�ำพิธีเปิดแล้วพระองค์ท่านได้ทรง
มอบถนนนใี้ หช้ าวเมอื งชว่ ยกนั ดแู ลรกั ษา และหากมกี ารทจ่ี ะตอ้ งจบั จา่ ยใชส้ อยเงนิ ทองอยา่ งไร กข็ อใหเ้ ปน็
หนา้ ทร่ี ว่ มใจกนั บรจิ าคเขา้ หลกั การทวี่ า่ ผลประโยชนข์ องชมุ ชน ชมุ ชนชว่ ยกนั คำ�้ จนุ ทำ� นบุ ำ� รงุ รกั ษา สำ� หรบั
เจ้าหน้าที่ปกครองสุขาภิบาลในขณะน้นั ไดแ้ ก่ บุคคลซึง่ ทางราชการแตง่ ตัง้ ให้ดำ� รงตำ� แหนง่ รกั ษาการไป
พลางก่อน ซึ่งได้แก่ ผู้ว่าราชการเมอื ง นายอำ� เภอ กรรมการอ�ำเภอ และกำ� นนั ผใู้ หญ่บา้ น เป็นผบู้ รหิ าร
งานรับผิดชอบ เรียกว่า กรรมการสุขาภิบาล จากน้ันกิจการสุขาภิบาลได้รับความนิยมและเป็นผลส�ำเร็จ
พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวจึงได้ทรงขยายกิจการสุขาภิบาลไปยังหัวเมืองต่างๆ และได้
ตราพระราชบัญญัติสุขาภิบาลเมือง และสุขาภิบาลท้องถ่ินขึ้น กิจการสุขาภิบาลก�ำลังจะแพร่หลาย แต่
พระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกลา้ เจา้ อยูห่ ัวไดเ้ สด็จสวรรคตเสยี ก่อน กจิ การสุขาภิบาลจงึ เปน็ อันระงับไป
เมื่อพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวได้เถลิงถวัลย์ราชสมบัติสืบต่อมาทรงมีพระราช
ประสงคจ์ ะฝกึ ฝนประชาธปิ ไตยใหก้ บั ประชาชน และไดท้ รงรเิ รมิ่ การจดั ตง้ั ดสุ ติ ธานขี น้ึ โครงการจดั ตงั้ ดสุ ติ
ธานนี ี้ ในขนั้ แรกการดำ� เนนิ งานไดส้ มมตเิ มอื งขน้ึ ภายในพระราชวงั ดสุ ติ จดั เปน็ เขตเมอื งทดลอง ในเขตการ
ปกครองน้ี สภาเมืองเลือกคณะบุคคลข้ึนเป็นรัฐบาลหรือคณะรัฐมนตรี และให้มีพรรคการเมือง มีพรรค
สนบั สนนุ รฐั บาล และมพี รรคฝา่ ยคา้ น ซงึ่ พรรคการเมอื งขณะนนั้ ปรากฏวา่ ไดแ้ ก่ พรรคโบวแ์ ดง และพรรค
โบว์น้�ำเงิน ไม่เพียงแต่เท่านั้นยังมีหนังสือพิมพ์เกิดขึ้นเพื่อเป็นปากเป็นเสียงของประชาชน คอยต�ำหนิ
รฐั บาลหรอื วพิ ากษ์วจิ ารณ์รัฐบาลได้ หนังสอื ดงั กลา่ วมีชอ่ื วา่ เดอะเรคคอร์ดเดอร์
หากจะพจิ ารณาดกู ลไกในการปกครองของดสุ ติ ธานแี ลว้ จะเหน็ วา่ พระบาทสมเดจ็ พระมงกฎุ เกลา้
เจา้ อยหู่ วั ไดส้ รา้ งกลไกหรอื สถาบนั ทางการเมอื ง (political Institution) ตา่ งๆ ตามรปู แบบการปกครอง
