Page 19 - การวิจัยทางนิเทศศาสตร์
P. 19
การวิจัยประเมินผล 12-9
เรื่องท ี่ 12.1.2
ประเภทข องก ารว จิ ัยประเมินผ ล
ประเภทของการว ิจัยประเมินผ ล
การว ิจัยป ระเมินผ ลท างน ิเทศศาสตร์แ บ่งไดห้ ลายป ระเภทต ามแ ตจ่ ะใชเ้กณฑใ์ดเป็นห ลักในก ารแ บ่ง ในค รั้งน ี้
จะนำ�เสนอประเภทของการประเมินใน 3 ลักษณะ คือ แบ่งโดยยึดจุดม ุ่งหมายของการประเมิน ยึดห ลักในก ารประเมิน
และยึดล ำ�ดับเวลาในก ารป ระเมิน ซึ่งมีร ายละเอียดดังนี้
1. แบ่งต ามจ ดุ ม่งุ หมายของการประเมนิ แบ่งได้เป็น 2 ประเภท คือ
1) การประเมินเพื่อปรับปรุง บางครั้งก ็เรียกว่า การประเมินความก ้าวหน้า (Formative Evaluation)
ทำ�การประเมินผลในระหว่างที่กำ�ลังดำ�เนินการตามแผนฯ เพื่อต้องการทราบปัญหา/อุปสรรคในการดำ�เนินงานตาม
แผน
2) การป ระเมินเพื่อส รุปผลเรียกว่า การประเมินผลส รุป (Summative Evaluation) ทำ�การประเมิน
หลังจากที่ได้ดำ�เนินการตามแผนเสร็จสิ้นแล้ว เพื่อต้องการทราบว่าได้บรรลุวัตถุประสงค์ตามที่กำ�หนดไว้ในแผน
หรือไม่ เพียงใด
2. แบง่ ตามยดึ หลกั ในการประเมนิ แบ่งเป็น 2 ประเภท คือ
1) การประเมินโดยยึดวัตถุประสงค์หรือเป้าหมายเป็นหลัก (Goal – Based Evaluation) เป็นการ
ประเมินว่าท ำ�ได้บ รรลุวัตถุประสงค์ห รือเป้าหมายของแผนห รือไม่ โดยทราบก่อนประเมินว ่า แผนฯ นี้มีว ัตถุประสงค์
อะไรบ้าง
2) การประเมินที่อิสระไม่ยึดวัตถุประสงค์หรือเป้าห มายข องแผนฯ (Goal-Free evaluation) เป็นการ
ประเมินสิ่งที่เกิดขึ้นจริงทั้งหมด โดยไม่ทราบว ่าว ัตถุประสงค์ข องแ ผนฯ นี้มีอะไรบ ้าง
3. แบ่งตามลำ�ดับเวลาที่ประเมิน แบ่งเป็นการประเมินก่อนเริ่มแผนฯ ขณะดำ�เนินการตามแผนฯ และหลัง
จากสิ้นสุดแผนฯ ซึ่งมีร ายล ะเอียดด ังนี้
1) ประเมนิ ก่อนเริม่ แผนฯ (Pre-evaluation) เป็นการประเมินที่มีจุดมุ่งหมายเพื่อตัดสินใจเลือกแผนฯ
ตรวจสอบความเหมาะสม ความสมเหตุสมผลของการวางแผน ความเป็นไปได้ของแผน ในการนำ�แผนไปปฏิบัติ
คุณภาพแผน รวมทั้งตรวจสอบโอกาสที่แผนนั้นจะประสบความสำ�เร็จตามเป้าหมาย การประเมินก่อนเริ่มแผนฯ มี
ความเชื่อบ นพ ื้นฐ านท ี่ว่า ถ้าต ัวแ ผนนั้นได้ร ับก ารป ระเมินว ่าม ีค วามเหมาะส ม สมเหตุส มผล มีค วามจ ำ�เป็น คุณภาพด ี
มีความเป็นไปได้ โอกาสที่แผนฯ จะประสบความสำ�เร็จก็ย่อมสูง เสมือนว่าแผนฯ นั้นได้บรรลุผลสำ�เร็จไปแล้ว
ครึ่งหนึ่ง
การป ระเมินเพื่อก ารต ัดสินใจหรือหาข้อส รุปส ำ�หรับก ารต ัดสินใจเลือกแผนฯ นี้มีชื่อเรียกต ่างก ัน ส่วน
ใหญ่เรียกว ่า “การว ิเคราะห์แ ผนฯ” คำ�ศัพท์ภ าษาอ ังกฤษใชห้ ลายค ำ� ได้แก่ project appraisal, project analysis ใน
วงการธ ุรกิจอ ุตสาหกรรม เรียกว่า Feasibility study หรือการศ ึกษาค วามเป็นไปได้ข องแ ผนฯ เป็นต้น อย่างไรก็ตาม
ไม่ว ่าจ ะใช้ช ื่อใด แต่โดยหลักการกว ้าง ๆ การป ระเมินในข ั้นน ี้จะเน้นการพ ิจารณาใน 3 เรื่องใหญ่ ๆ คือ
(1) ความเหมาะสมของแผนฯ ประเมินเพื่อวิเคราะห์ปัญหาและความจำ�เป็นของการทำ�แผนฯ
(Need Assessment) ซึ่งเป็นการต รวจส อบข ั้นต ้นเพื่อก ำ�หนดป ัญหา กำ�หนดค วามจ ำ�เป็น และเหตุผลท ี่ส ำ�คัญในก าร
