Page 51 - การศึกษาชุมชนเพื่อการวิจัยและพัฒนา
P. 51
การวเิ คราะห์ขอ้ มลู การวิจัยการสื่อสารชุมชน 7-41
สงั เกตการณอ์ ยา่ งมสี ว่ นรว่ ม โดยไปนอนคา้ งบอ่ ยๆ เหมอื นเปน็ สมาชกิ ครอบครวั หลงั จากทรี่ จู้ กั มกั คนุ้ กบั
ครอบครวั นี้เป็นอยา่ งดแี ลว้ (หลังจากใช้วธิ ีทส่ี องแลว้ หลายเดือน) กพ็ บว่า การจะเปิดรับสอื่ รายการใด ขึ้น
กบั เงอื่ นไขอกี มากมายหลายประการ เชน่ ความชอบหรอื ไมช่ อบดารานกั แสดง ระหวา่ งสามี ภรรยาและลกู
ใครมีสิทธขิ าดในการเลอื กดูรายการโทรทศั น์ (ซงึ่ บางครั้งก็เปน็ ลูก แต่หลายคร้งั กเ็ ปน็ แมท่ ่ีบังคบั ใหล้ กู เขา้
นอนเรว็ หากลูกอยใู่ นชว่ งสอบ) เปน็ ตน้
การวิเคราะห์ข้อมูล ต้องแจกแจงเงือ่ นไขเหลา่ น้ีให้ละเอียดว่า ปรากฏการณ์ตา่ งๆ ต้งั
อย่บู นเงื่อนไขอะไรบา้ ง เพราะความจริงอาจจะไม่ได้มีชดุ เดียว ซง่ึ เปน็ หลักการพน้ื ฐานอย่างหนึง่ ของ การ
วจิ ยั เชงิ คณุ ภาพทม่ี สี มมตฐิ านวา่ ความจรงิ ในสงั คมเรามหี ลายชดุ การคน้ หาความจรงิ ตา่ งๆ มใิ ชก่ ารเขา้ ไป
ตัดสนิ ตายตวั วา่ ต้องเป็นอย่างทร่ี บั รู้เสมอไป (เช่น การเกบ็ ข้อมูลข้อมลู ครงั้ ทหี่ น่ึง และครงั้ ทีส่ อง ท่ีได้ผล
ตรงขา้ มอย่างสนิ้ เชิง) ตอ้ งดทู ่เี งอ่ื นไข สาเหตปุ ัจจยั ทที่ �ำให้เกิดปรากฏการณ์ต่างๆ พรอ้ มอธิบายเชื่อมโยง
บริบทสังคมได้ จงึ เปน็ การวิเคราะห์ขอ้ มลู ที่นา่ เช่ือถอื
ในส่วนของการตรวจสอบโดยใช้แหล่งข้อมูลท่ีแตกต่างกัน ก็ใช้หลักการเดียวกัน คือ
ในการเก็บขอ้ มลู ครั้งทีห่ น่งึ และสอง จะเลือกเก็บข้อมูลจากผู้ให้ขอ้ มูลคนละคน หรอื ใชแ้ หล่งข้อมูลคนละท่ี
เมอ่ื ไดข้ ้อมลู แลว้ นักวิจัยต้องทบทวน และวิเคราะห์ว่า แหลง่ ขอ้ มูลทั้งสองมี “จดุ อ่อน ข้อจำ� กัด” ตรงไหน
อย่างไร แล้วจึงเลือก แหล่งข้อมูลท่ีสาม ที่สามารถแก้ไขจุดอ่อนนั้น เช่น แหล่งข้อมูลท่ีหนึ่งคือ เอกสาร
ราชการทีเ่ กบ็ ไว้ทผี่ ูใ้ หญ่บ้าน แหลง่ ขอ้ มลู ที่สองคอื ตวั ผูใ้ หญ่บ้านเอง และแหลง่ ข้อมลู ทีส่ าม คือ ลกู บา้ น
การตรวจสอบโดยการใชผ้ เู้ กบ็ ขอ้ มลู แตกตา่ งกนั กใ็ ชห้ ลกั การเดยี วกนั คอื เมอื่ เปลย่ี น
“ผเู้ กบ็ ขอ้ มลู ” ขอ้ มลู ทไี่ ดก้ อ็ าจจะไมต่ รงกนั ยกตวั อยา่ ง ครงั้ แรกนกั วจิ ยั ซง่ึ เปน็ อาจารยม์ หาวทิ ยาลยั เปน็
ผสู้ มั ภาษณช์ าวบา้ น ในประเดน็ การรบั ขา่ วสารวา่ รบั จากแหลง่ ใดบา้ ง ดว้ ยความเกรงใจและกลวั วา่ อาจารย์
จะตอ่ วา่ ชาวบา้ นจึงตอบว่ารบั ข่าวสารจากเอกสารราชการ และรายการขา่ วโทรทศั นท์ ่เี ปน็ ทางการ ไมใ่ ช่
รายการเล่าข่าว (เพราะนักวิชาการมักพูดเสมอว่า รายการเล่าข่าว ไม่ใช่ข่าว มีความเห็นสอดแทรก)
ครง้ั ทสี่ อง เมอ่ื เปลยี่ นผเู้ กบ็ ขอ้ มลู เปน็ นกั ศกึ ษา ชาวบา้ นตอบวา่ รบั ขา่ วสารจากสอื่ โทรทศั นแ์ ละหนงั สอื พมิ พ์
หัวสที ี่อา่ นในร้านขา้ วแกง ครั้งท่ีสาม เมื่อผเู้ ก็บขอ้ มลู เปน็ นกั ศกึ ษาทีช่ าวบ้านคนุ้ เคยมาก หรอื มฐี านะเปน็
ลกู หลานในชุมชนอย่แู ล้ว ชาวบ้านให้ค�ำตอบวา่ ไมอ่ ่านหนังสือพมิ พ์มากนกั แตฟ่ งั สรปุ ขา่ วจากโทรทัศน์
รายการเล่าข่าว และนำ� มาบอกตอ่ หรอื พดู คยุ กนั เพราะคนอา่ นข่าวสามารถย่อยข่าวได้ชดั เจน เขา้ ใจง่าย
ใชเ้ วลาไมม่ าก ไมเ่ สยี เวลาทำ� มาหากนิ มปี ระโยชนต์ อ่ ชวี ติ ประจำ� วนั มากกวา่ ขา่ วราชการ และหนงั สอื พมิ พ์
แตท่ ง้ั นท้ี งั้ นนั้ ขน้ึ กบั เงอ่ื นไขของชวี ติ ดว้ ยวา่ สามารถหาซอ้ื หนงั สอื พมิ พใ์ นหมบู่ า้ นไดห้ รอื ไม่ และขา่ วนน้ั ๆ
นา่ สนใจมากพอท่จี ะเกบ็ ไว้เป็นเอกสารเพ่ืออา่ นละเอยี ดอีกครงั้ หรือไม่
จะเหน็ วา่ การตรวจสอบขอ้ มลู มาถงึ ครง้ั ท่ี 3 จะไดร้ ายละเอยี ด และเงอ่ื นไขเพม่ิ มากขน้ึ โดยยงั ไมต่ อ้ ง
ดว่ นตัดสนิ วา่ ข้อมลู ใดผิด แต่ก็ไม่ดว่ นสรปุ เช่อื อะไรงา่ ยจนเกินไป
ขอ้ สรปุ เกย่ี วกบั การเปดิ รบั ขา่ วสารครงั้ น้ี จงึ มเี งอ่ื นไขรายละเอยี ดมากมาย การทนี่ กั วจิ ยั จะกอ่ รปู
สรา้ งข้อสรุป จงึ ตอ้ งตรวจสอบ หรือทอดเวลาใหเ้ กดิ ความคุ้นเคยกบั ผใู้ หข้ ้อมลู มากขึ้น หรอื ใชว้ ิธีการเกบ็
ขอ้ มลู ที่แตกตา่ งออกไป
