Page 35 - การวิจัยเทคโนโลยีและสื่อสารการศึกษา

การวิจัยพรรณนาและการวิจัยทดลองเทคโนโลยีและสื่อสารการศึกษา 2-25
3.2 เทคนิคการสนทนากลุ่ม การสนทนากลุ่ม (Focus Group) เป็นกระบวนการที่ใช้ในการเก็บ
รวบรวมข้อมูลจากกลุ่มผู้เชี่ยวชาญที่มีความรู้และประสบการณ์ตรงที่เกี่ยวข้องกับด้านเทคโนโลยีและสื่อสาร
การศึกษาทั้ง 7 ขอบข่าย การเก็บรวบรวมข้อมูลได้มาจากการจัดการสนทนากลุ่มที่เป็นลักษณะของการ
อภิปราย ผู้เชี่ยวชาญแต่ละคนจะมีปฏิสัมพันธ์ต่อกันและกันในวงสนทนา ข้อมูลที่ได้จากการสนทนากลุ่ม
ทำ�ให้ผู้วิจัยมั่นใจในข้อมูลที่ได้รับ เพราะกลุ่มผู้เชี่ยวชาญเป็นผู้ที่มีความรู้ ความชำ�นาญ และมีประสบการณ์
เกีย่ วกบั ประเดน็ ทีม่ ารว่ มกนั อภปิ ราย วธิ กี ารสนทนากลุม่ มขี ัน้ ตอนดงั นี้ 7 ขัน้ ตอน ไดแ้ ก่ (1) ก�ำ หนดประเดน็
ปัญหาที่จะทำ�การศึกษาวิจัย (2) กำ�หนดกลุ่มผู้เชี่ยวชาญ (3) แต่งตั้งผู้ทำ�หน้าที่ดำ�เนินการประชุม (4) สร้าง
และทดสอบแนวคำ�ถาม (5) จัดการประชุมกลุ่ม (6) วิเคราะห์ข้อมูล และ (7) สรุปผลการประชุมและเขียน
รายงาน โดยมีการดำ�เนินการตาม

1) กำ�หนดประเด็นปัญหาที่จะทำ�การศึกษาวิจัย หลังจากนั้นกำ�หนดประเด็นหัวข้อ เพื่อเป็น
แนวทางในการสนทนา และควรก�ำ หนดผูท้ �ำ หนา้ ทีด่ �ำ เนนิ การสนทนากลุม่ รวมทัง้ สรา้ งและทดสอบแนวค�ำ ถาม
ที่ใช้การจัดการสนทนากลุ่ม เช่น ประเด็นปัญหาทางด้านเทคโนโลยีและสื่อสารการศึกษาที่มีการวิจัยแนวโน้ม
ในอนาคต

2) กำ�หนดกลุ่มผู้เชี่ยวชาญ โดยเลือกกลุ่มผู้เชี่ยวชาญที่มีความรู้ ความสามารถในเรื่องที่จะ
ทำ�การศึกษาวิจัย โดยปกติกลุ่มผู้เชี่ยวชาญที่เข้าร่วมการประชุมกลุ่มปกติจะใช้ประมาณ 6-12 คน ซึ่งอาจ
มียกเว้นในบางกรณีให้มีประมาณ 4-5 คน โดยจะเรียกว่า เป็นการประชุมกลุ่มเล็ก การเลือกผู้เชี่ยวชาญ
ต้องเลือกผู้ที่มีความรู้เกี่ยวกับขอบข่ายของเรื่องที่จะทำ�การศึกษาวิจัยและต้องมีคุณสมบัติทางด้านพื้นฐาน
ความรู้ วุฒิการศึกษา และประสบการณ์ในเรื่องที่เหมือนกัน (Homogeneous) โดยไม่แตกต่างกันมากนัก
ในการให้ข้อมูล

3) แต่งตั้งผู้ทำ�หน้าที่ดำ�เนินการประชุม ประกอบด้วย (1) ผู้ดำ�เนินการสนทนากลุ่ม ต้อง
สร้างบรรยากาศในการประชุม และควบคุมสถานการณ์ได้เป็นอย่างดีให้เกิดความเป็นกันเองมากที่สุด ต้อง
ไม่แสดงความคิดเห็นของตนเองเป็นการชี้นำ� หรือแนะแนวทางให้ตอบ ตลอดจนโน้มน้าวให้ผู้อื่นคล้อยตาม
ความคิดของตน ผู้ดำ�เนินการประชุมต้องนำ�การประชุมให้เป็นไปตามทิศทางของข้อคำ�ถามที่ต้องการคำ�ตอบ
ต้องควบคุมสถานการณ์ และสามารถแก้ไขปัญหาเฉพาะหน้าได้เป็นอย่างดี (2) ผู้จดบันทึก ต้องอยู่ร่วมการ
ประชมุ กลุม่ ตลอดเวลา เพือ่ ท�ำ หนา้ ทีใ่ นการจดบนั ทกึ ความคดิ เหน็ ของกลุม่ ผูเ้ ชีย่ วชาญจากการประชมุ ไมค่ วร
ร่วมการสนทนาในการประชุมด้วย เพราะจะทำ�หน้าที่ในการจดบันทึกข้อมูลไม่ครบถ้วน และต้องเป็นผู้ถอด
เทปการประชุมด้วยตนเอง เพื่อจะเข้าใจในสิ่งที่ได้บันทึกในการประชุม และ (3) ผู้ช่วยทั่วไป มีหน้าที่ในการ
คอยอำ�นวยความสะดวกให้แก่ผู้ดำ�เนินการประชุมและผู้จดบันทึกการประชุม เพื่อให้แต่ละคนทำ�หน้าที่ของ
ตนได้อย่างเต็มที่

4) สร้างและทดสอบแนวคำ�ถาม โดยนำ�คำ�ถามที่ร่างไว้มาจัดเป็นหัวข้อย่อย ๆ โดยเรียง
ตามลำ�ดับประเด็นตามความยากง่าย หรือตามลำ�ดับความตรงไปตรงมาและซับซ้อนของเหตุผล การเรียง
ลำ�ดับประเด็นคำ�ถามจะช่วยให้ผู้ดำ�เนินการประชุมไม่ลืมประเด็นที่จะต้องถาม และได้คำ�ตอบครบถ้วน ส่วน
การทดสอบแนวคำ�ถามนั้นต้องมีการทดสอบข้อคำ�ถามก่อน (Pre-test) ก่อนที่จะนำ�ข้อคำ�ถามนั้นไปใช้จริง
ทำ�ได้โดยจัดกลุ่มประชุมแล้วทำ�การสนทนาแบบเจาะลึกกับตัวอย่างหลาย ๆ คน หากการประชุมเป็นไปอย่าง