Page 28 - ไทยศึกษา
P. 28
๕-18 ไทยศึกษา
เร่ืองที่ ๕.๑.๓
ระบบศักดินา
ในทกุ สงั คมตง้ั แตอ่ ดตี จนถงึ ปจั จบุ นั กลมุ่ คนในสงั คมไมเ่ คยเสมอภาคเทา่ เทยี มกนั หากแตเ่ หลอ่ื มลำ้�
กนั ไดใ้ นหลายดา้ นตง้ั แต่ ฐานะทางเศรษฐกจิ สถานะทางสงั คม การงานอาชพี การศกึ ษา ภมู ปิ ญั ญา เกยี รติ
อทิ ธพิ ล อำ� นาจ และโอกาส แมว้ า่ นกั ปรชั ญาการเมอื ง นกั ศาสนา นกั มนษุ ยนยิ ม ในหลายยคุ สมยั ทผ่ี า่ นมา
จะพยายามหาวิธีการสร้างสังคมท่ีมนุษย์ทุกรูปนามมีความเสมอภาคเท่าเทียมกันให้เกิดข้ึนได้จริงในทาง
ปฏบิ ตั ิ มิใช่เปน็ เพยี งแค่ความคิดหรืออุดมการณ์ แต่กไ็ ม่ประสบผลส�ำเรจ็ การแบ่งกล่มุ คนตา่ งๆ ในสังคม
ออกเป็นช่วงชั้นจึงด�ำรงอยู่คู่เคียงมากับประวัติศาสตร์ของมนุษยชาติในทุกสังคม เป็นอยู่และเป็นไปตาม
สภาพของสังคมนนั้ ๆ มคี ำ� ศัพทอ์ ยู่หลายคำ� เกี่ยวกับการแบ่งช่วงชั้นทางสงั คม เช่น ชนชั้น (ใชก้ ันทั่วไป)
วรรณะ (ในอนิ เดยี ) ฐานนั ดร (ในฝรง่ั เศส) เปน็ ตน้ สว่ นเกณฑท์ ใี่ ชใ้ นการแบง่ นนั้ มตี า่ งๆ กนั ทง้ั ชาตกิ ำ� เนดิ
ตำ� แหนง่ หนา้ ท่ี การงานอาชพี ฐานะทางเศรษฐกจิ ศาสนา กฎหมาย และอนื่ ๆ ขนึ้ อยกู่ บั วา่ สงั คมนน้ั ๆ จะ
ใช้เกณฑ์ใด
สังคมไทยในสมัยจารตี ก็เชน่ กัน และสนั นิษฐานว่าคงจะใช้ ระบบศักดินา ในการแบ่งชว่ งชั้นทาง
สงั คมตัง้ แต่สมยั สมเด็จพระรามาธิบดที ี่ ๑ (พ.ศ. ๑๘๙๓-๑๙๑๒) แตย่ งั มกี ารจดั ระเบียบง่ายๆ ไมซ่ บั ซ้อน
และวิวัฒนาการต่อเน่ืองมาจนกระท่ังถึงรัชสมัยสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ พระองค์ได้ทรงวางระเบียบ
กฎเกณฑ์ และเสริมสร้างระบบศักดินาให้มั่นคง ด้วยการออกกฎหมายเก่ียวกับศักดินาท่ีเรียกกันว่า
พระไอยการต�ำแหน่งนาพลเรือน และพระไอยการต�ำแหน่งนาทหารหัวเมือง ใน พ.ศ. ๑๙๙๘ ระบบ
ศกั ดนิ าท่ีจดั วางระเบียบใหม่น้ไี ด้ใช้สบื ทอดมาจนถึงสมยั รัตนโกสนิ ทร์
พระไอยการตำ� แหนง่ นาพลเรอื นซงึ่ มี ๒๘ มาตรา และพระไอยการตำ� แหนง่ นาทหารหวั เมอื งซงึ่ มี
๓๑ มาตรา ไดแ้ จกแจงไวอ้ ยา่ งละเอยี ดวา่ กลมุ่ คนตา่ งๆ ในสงั คมตง้ั แต่ พระราชโอรสธดิ า พระบรมวงศานวุ งศ์
พระมเหสี พระสนม ทา้ วนางฝา่ ยใน ขนุ นางในเมอื งและหวั เมอื งทกุ กรมกอง ภรรยาของขนุ นาง พระภกิ ษุ
ไปจนถึงไพร่และทาส มศี กั ดินาตามฐานะทางสังคมและตำ� แหนง่ หนา้ ที่คนละเท่าไร เช่น พระมหาอปุ ราช
ศกั ดนิ า ๑๐๐,๐๐๐ พระอนชุ าธริ าช ศกั ดนิ า ๒๐,๐๐๐ พระเจา้ ลกู เธอ (เจา้ ฟา้ ) ศกั ดนิ า ๑๕,๐๐๐ พระองคเ์ จา้
ศกั ดนิ าระหว่าง ๔,๐๐๐-๗,๐๐๐ หม่อมเจา้ ศักดนิ า ๑,๕๐๐ เจา้ พระยามหาเสนา (สมุหกลาโหม) ศกั ดนิ า
๑๐,๐๐๐ เจ้าพระยาจักรี (สมุหนายก) ศักดินา ๑๐,๐๐๐ พระยา ศักดินาระหว่าง ๑,๐๐๐-๑๐,๐๐๐
พระ ศักดนิ า ๑,๐๐๐-๕,๐๐๐ หลวง ศกั ดนิ า ๘๐๐-๓,๐๐๐ ขุน ศกั ดนิ า๒๐๐-๑,๐๐๐ หมน่ื ศักดินา ๒๐๐-
๘๐๐ พัน ศักดนิ า ๑๐๐-๔๐๐ พระภกิ ษุ เสมอนา4 ระหว่าง ๔๐๐-๒,๔๐๐ คนกวาดสำ� เภา ศกั ดินา ๒๕
ไพร่ ศักดนิ า ๑๐-๒๕ ยาจก วณพิ ก ทาส และลกู ทาส ศักดินา ๕ (กรมศลิ ปากร ๒๕๒๑ : ๑๐๘-๑๗๘)
4 ศกั ดินาของพระภกิ ษุใชว้ า่ เสมอนา
