Page 59 - สื่อศึกษา
P. 59
ผูร้ บั สาร 6-49
เต้นร�ำท�ำกิจกรรม แต่กลุ่มหลังจะแต่งตัวแบบมีอัตลักษณ์เฉพาะตัว ท�ำกิจกรรมส่วนตัว ชอบดนตรีแบบ
ใต้ดนิ ประสบความส�ำเรจ็ ในการเรยี น ซงึ่ น่นั กค็ ือ อัตลักษณ์ยอ่ ยของกลมุ่
เฮปดิจ (Hebdige) ยังเจาะลึกไปถึงการสร้างวัฒนธรรมย่อยของวัยรุ่น และพบว่า ในช่วงอดีต
ระบบธรุ กจิ มกั จะเขา้ มาเกย่ี วขอ้ งกบั รปู แบบการใชเ้ วลาวา่ ง แตใ่ นชว่ งหลงั ตง้ั แตท่ ศวรรษท่ี 1980 วยั รนุ่ เรมิ่
ท่ตี อ้ งการสรา้ งวฒั นธรรมของตนเอง และเม่ือวิเคราะหส์ ไตลห์ รือรปู แบบของวฒั นธรรมกจ็ ะพบวา่ บรรดา
วัยรนุ่ ต่างสร้างสรรค์การนำ� เสนอตัวตนดว้ ยวธิ กี าร คัท แอนด์ มิกซ์ (Cut & Mix) ซึ่งหมายถึงการนำ� เอา
สัญญะทม่ี ีอย่มู าคดั เลอื ก ตดั ปะ ติดใหม่ และใหค้ วามหมายใหม่ ตวั อยา่ งเชน่ การนำ� ธงมาตัดปะเป็นกาง
เกงยนี ส์ นนั่ กเ็ พอ่ื การสรา้ งอตั ลกั ษณ์ ไสตลท์ เี่ ปน็ ตวั ตนของวยั รนุ่ ทต่ี อ่ ตา้ นระบบและมคี วามคดิ สรา้ งสรรค์
ในขณะทวี่ ยั รนุ่ กเ็ ปน็ กลมุ่ อตั ลกั ษณท์ ถี่ กู กำ� หนดและตอ่ สู้ ไมต่ า่ งไปจากกลมุ่ ผสู้ งู อายุ กำ� จร หลยุ -
ยะพงศ์ (2553) ได้น�ำแนวคิดดังกล่าวมาประยุกต์กับกรณีของอัตลักษณ์ของผู้สูงอายุไทย ผลการศึกษา
แสดงให้เห็นว่า ในด้านหนึ่ง สถาบันต่างๆ ในสังคมต่างพากันใช้อำ� นาจก�ำหนดกดทับอัตลักษณ์ของผู้สูง
อายุ ยิ่งไปกว่าน้ัน เมื่อย้อนพิจารณากลับไปในอดีตก็พบว่า อ�ำนาจในการก�ำหนดอัตลักษณ์ผู้สูงอายุมี
ลักษณะแปรเปลี่ยนไป ไม่ต่างไปจากงานของ เฮปดิจ (Hebdige) ซ่ึงศึกษาวัยรุ่น นั่นก็คือ ในยุคแรก
ผสู้ งู อายถุ กู กำ� หนดวา่ ความแกช่ ราเปน็ เรอ่ื งธรรดา ความชราเปน็ สงิ่ ทเ่ี ปน็ ปกตแิ ละมาจากธรรมชาตกิ ำ� หนด
อัตลักษณ์ผู้สูงอายุจึงมีท้ังความมีอ�ำนาจเพราะอยู่นาน เป็นผู้รู้และเชี่ยวชาญ และในเวลาเดียวกัน
ก็ถูกมองว่า อ่อนแอไปตามกาลเวลา แต่เม่ือสังคมไทยเร่ิมก้าวสู่สังคมอุตสาหกรรมในยุคท่ีสอง ผู้สูงอายุ
กลบั ถกู สถาบนั โดยเฉพาะการแพทยแ์ ละรฐั เขา้ มาจดั ระเบยี บความชรา โดยอตั ลกั ษณท์ ถ่ี กู กำ� หนดคอื อายุ
หกสิบปีคือการเกษียณ ความชราถูกมองว่าเป็นภาวะแห่งความไร้ค่าไร้ประโยชน์ และรวมถึงการตอกยํ้า
วา่ ความชราเปน็ ภาวะแหง่ โรคตามนยิ ามการแพทย์ แตใ่ นยคุ ปจั จบุ นั เมอ่ื สงั คมกา้ วสสู่ งั คมขอ้ มลู ขา่ วสาร
การมองความชรากลบั เปลย่ี นแปลงไปในฐานะ ผสู้ งู อายสุ ามารถพง่ิ พงิ ตนเอง การจดั การตนเองได้ ทง้ั การ
วางแผนชวี ติ การบรโิ ภค และแมก้ ระทงั่ การยดื อายอุ อกไป นน่ั กเ็ นอ่ื งจากบรบิ ทสงั คมกา้ วสสู่ งั คมผสู้ งู อายุ
(aging society) ท่ีตอ้ งการผสู้ งู อายทุ ี่เขม้ แขง็ และพง่ึ พงิ ตนเอง
ในขณะทส่ี งั คมกำ� หนดอตั ลกั ษณผ์ สู้ งู อายทุ หี่ ลากหลายเปลย่ี นแปลงไป และดเู หมอื นวา่ อตั ลกั ษณ์
ทงั้ สามนนั้ มคี วามผสมปนเป ในอกี ดา้ นหนงึ่ ผสู้ งู อายใุ นสงั คมปจั จบุ นั เองกม็ อี ำ� นาจในการกำ� หนดและสรา้ ง
ตวั ตนขน้ึ มา โดยการกำ� หนดตวั ตนนน้ั วางอยบู่ นเงอ่ื นไขหรอื ทนุ ของผสู้ งู อายแุ ตล่ ะกลมุ่ หากเปน็ ผสู้ งู อายุ
ชนชน้ั กลางในเมอื ง สว่ นใหญจ่ ะใชท้ นุ ความรแู้ ละเงนิ ในการกำ� หนดอตั ลกั ษณต์ นเอง โดยหยบิ อตั ลกั ษณท์ ่ี
สงั คมกำ� หนดมาตดั ปะเขา้ กบั ตนเองในฐานะผสู้ งู อายทุ เ่ี ขม้ แขง็ ใชอ้ นิ เทอรเ์ นต็ แตห่ ากเปน็ ผสู้ งู อายใุ นชนบท
กเ็ ลือกหยบิ ความเปน็ ผู้รู้ ภูมปิ ญั ญาทอ้ งถนิ่ และหยบิ เปน็ อตั ลกั ษณ์ของผสู้ ูงอายุท่ที �ำประโยชนเ์ พอ่ื สงั คม
ส่วนอัตลักษณ์ในเชิงลบ เช่น ความอ่อนแอ ผู้สูงอายุก็ยังหยิบมาใช้ในบางกรณี ตามสภาพเหตุการณ์ท่ี
ต้องการให้ลูกหลานช่วยเหลือก็จะอ้างความอ่อนแอของร่างกาย นั่นก็แสดงให้เห็นว่า อัตลักษณ์ของผู้สูง
อายมุ ใิ ชม่ เี พยี งหนง่ึ เดยี ว แตม่ คี วามแตกตา่ งหลากหลาย ทงั้ ในตนเองและกลมุ่ ยอ่ ย ทส่ี ำ� คญั คอื อตั ลกั ษณ์
ยงั สามารถเปลี่ยนแปลงไปได้ตามสถานการณ์และบริบท
