Page 26 - วิถีไทย
P. 26
3-16 วถิ ีไทย
4. ภาษาสะท้อนสภาพแวดล้อม
สภาพแวดลอ้ มเปน็ สว่ นหนง่ึ ในการหลอ่ หลอมและดำ� รงชวี ติ คนในสงั คมพง่ึ พาอาศยั สภาพแวดลอ้ ม
หลายด้านท้ังธรรมชาติ วัฒนธรรม และสังคมมาเป็นปัจจัยเกื้อหนุนในฐานความคิดหรือมโนทัศน์ในการ
มองโลก เม่ือพจิ ารณาในมมุ กลับ การศกึ ษาภาพสะทอ้ นตา่ งๆ ทก่ี ล่าวไวก้ ็ศกึ ษาผ่านภาษาได้ด้วยเช่นกัน
ทง้ั ถ้อยคำ� ส�ำนวนภาษิต เพลงพน้ื บา้ น หรือนิทานพ้นื บ้าน ซึ่งในทนี่ ้ีจะกล่าวถงึ เพียงบางส่วนดงั น้ี
ภาพสะท้อนสภาพแวดล้อมผ่านภาษิตส�ำนวน ในภาษาไทยจ�ำแนกภาษิตส�ำนวนเป็น สุภาษิต
คำ� พงั เพย และสำ� นวนไทย แตใ่ นทนี่ เ้ี รยี กรวมวา่ ภาษติ สำ� นวน สภาพแวดลอ้ มทางธรรมชาตเิ ปน็ วถิ สี ำ� คญั
หนงึ่ สงั คม อกี ทงั้ ยงั เปน็ แหลง่ ทรพั ยากรสำ� คญั ทเ่ี ออื้ ประโยชนแ์ กค่ น ในวถิ ไี ทยมที รพั ยากรอนั อดุ มสมบรู ณ์
ท้ังป่าไม้ ล�ำน�้ำ และสินแร่ ท�ำให้คนไทยเห็นคุณค่าของธรรมชาติ ในภาษาไทยจึงมีภาษิตส�ำนวนที่ฉาย
ภาพธรรมชาตทิ ี่รายลอ้ ม ดงั ตัวอย่างภาษติ สำ� นวนทเี่ กย่ี วข้องกับ “น�้ำ ล�ำนำ�้ ” ดงั ตัวอยา่ ง
น�้ำขึ้นให้รบี ตกั
น�้ำเชยี่ วอย่าขวางเรอื
นำ้� ร้อนปลาเป็น น�้ำเยน็ ปลาตาย
น�้ำลดตอผดุ
น้�ำพึ่งเรอื เสือพึง่ ปา่
ฯลฯ
ภาษติ และสำ� นวนทีเ่ กย่ี วกับ “น้�ำ ล�ำนำ้� ” เหล่านี้สะท้อนวา่ คนไทยผกู พนั และอาศยั น้�ำในวิถีชวี ิต
นอกจากนยี้ ังมบี างสำ� นวนทไี่ มป่ รากฏค�ำวา่ “น�ำ้ ” แต่เกยี่ วโยงถงึ ลำ� น้�ำดว้ ย อาทิ “ใหท้ ่า” ส�ำนวนนี้เกดิ
จากใชเ้ รอื และสายนำ้� ในการเดนิ ทาง เมอื่ จะนำ� เรอื เทยี บทา่ ตอ้ งใหเ้ จา้ ของยนิ ยอมใหเ้ ขา้ ทา่ จงึ เปน็ ทม่ี าของ
ภาษติ สำ� นวนดังกลา่ ว นอกจากน้ยี งั มีภาษิตสำ� นวนทเ่ี ก่ียวกบั “สัตว”์ ดังตวั อย่าง
ไก่ไดพ้ ลอย
ตีวัวกระทบคราด
ซือ้ ควายหน้านา ซ้อื ผ้าหนา้ ตรษุ
ดูชา้ งใหด้ หู าง ดูนางใหด้ ูแม่
ตงี ใู ห้กากิน
ฯลฯ
ภาษิตส�ำนวนกลุ่มน้ียังแสดงว่าวิถีไทยอุดมด้วยสัตว์ต่างๆ ส่วนใหญ่คนก็ใช้ประโยชน์ท้ังเป็น
สัตวเ์ ล้ยี ง บรโิ ภค หรือนำ� มาใช้เป็นแรงงานทางเกษตรกรรม
ภาพสะท้อนสภาพแวดล้อมผ่านเพลงพ้ืนบ้าน ค�ำร้องในเพลงพื้นบ้านใช้ภาษาเป็นสื่อหลักเพื่อ
ถ่ายทอดภูมิปัญญาและมรดกทางวัฒนธรรมทั้งลักษณะร่วมและลักษณะเฉพาะของท้องถิ่น เพลงพ้ืนบ้าน
เปน็ วฒั นธรรมสะทอ้ นความคดิ และความงามทางศลิ ปะในทอ้ งถน่ิ เพลงพ้นื บา้ นแตล่ ะท้องถน่ิ ยอ่ มตา่ งกนั
ไปตามสภาพแวดล้อมทางวัฒนธรรมและวิถีชวี ิต ดังตัวอย่างเพลงชกั ชวนสาวงาม ซ่ึงเปน็ เพลงปฏิพากย์
