Page 76 - ทฤษฎีและการวิจารณ์ภาพยนตร์
P. 76
8-66 ทฤษฎีและการวิจารณภ์ าพยนตร์
เสียงจริงๆ ภาพท่ีถูกถ่ายจากกล้องถ่ายรูป สัญลักษณ์ต่างๆ ท่ีถูกวาดลงในผืนผ้าใบ หรือผ่านสื่อดิจิทัล
ต่างๆ
สว่ นการสรา้ ง “ภาพตายตวั ” (stereotyping) นนั้ เปน็ การเลา่ เรอื่ งของบคุ คล/สตั ว/์ ชาตพิ นั ธฯ์ุ ใน
ลักษณะที่ชัดเจน เรียบง่าย ลดทอนคุณลักษณะอันหลากหลายของมนุษย์ ในขณะเดียวกันก็ขยาย
คณุ ลกั ษณะบางอยา่ งใหม้ ากเกนิ ความเปน็ จรงิ โดยเฉพาะอยา่ งยง่ิ เปน็ คณุ ลกั ษณะทางลบ ราวกบั คณุ สมบตั ิ
เหลา่ นนั้ เปน็ สงิ่ ท่ตี ิดตวั มนษุ ยม์ าตามธรรมชาติ และพบไดใ้ นทุกที่ เจอในทุกคนท่เี ปน็ คนกลุ่มน้ัน
เร่ืองที่ 8.3.3
ความสัมพันธ์ของการเล่าเรื่องในภาพยนตร์กับแนวคิดอุดมการณ์
การเล่าเรื่องในภาพยนตร์มีความสัมพันธ์กับอุดมการณ์ตรงที่ การเล่าเร่ืองของภาพยนตร์ได้ท�ำ
หนา้ ทใ่ี นฐานะของเครอ่ื งมอื หรอื กลไกทถ่ี กู ใช้ ในการควบคมุ สงั คมผา่ นการผลติ และผลติ ซา้ํ อดุ มการณต์ า่ งๆ
ดังจะเห็นได้จากงานเขียนของนักวิชาการด้านภาพยนตร์อย่างกลุ่ม Screen Theory ในช่วงทศวรรษที่
1970 ท่ีได้อธิบายประเด็นดังกล่าวไว้ โดยมีฐานความคิดมาจากแนวคิดเร่ืองอุดมการณ์ของอัลธูแชร์
(Louis Althusser)
อุดมการณ์คืออะไร
อดุ มการณ์ (ideology) ในทรรนะของอัลธูแซร์ (Louis Althusser) หมายถงึ ชดุ ความคดิ หรอื
กรอบวิธี (set of ideas/conceptual framework) ท่ไี ด้รบั การตดิ ตง้ั ไวเ้ พ่อื ท�ำความเขา้ ใจตวั เรา โลกและ
สังคม (กาญจนา แก้วเทพ และสมสุข หินวิมาน, 2551, น. 218) เป็นผลผลิตจากระบบจิตส�ำนึก ที่มี
กระบวนการผลิต (production) และกระบวนการผลิตซ้ํา (reproduction) โดยอุดมการณ์นั้นมิใช่สิ่งที่
ล่องลอย แต่จะแสดงออกมาในรูปธรรมอย่างการปฏิบัติการ กิจกรรมในชีวิตประจ�ำวัน (Althusser, L.,
1993, pp. 36-44) เชน่ การเคารพธงชาติ การกราบไหว้บิดามารดา ครูอาจารย์ การรับประทานมังสวริ ัติ
การทำ� บญุ ให้ทาน
อุดมการณ์สามารถจ�ำแนกได้หลายประเภท แล้วแต่นิยามของนักวิชาการแต่ละท่าน ในท่ีนี้จะ
แนะน�ำนิยามอดุ มการณท์ ่สี ำ� คญั 4 แบบ
- อุดมการณ์หลัก (dominant ideology) เปน็ อดุ มการณท์ ช่ี นชน้ั ปกครองผลติ และผลติ ซา้ํ เพอ่ื
ครอบงำ� ใหม้ วลชนยอมรับ และกลายเป็นความคิดกระแสหลกั ของสงั คม การผลิตซ้าํ เพือ่ การครอบงำ� เป็น
ส่งิ ทช่ี นช้นั นำ� ขาดไมไ่ ด้ เพ่ือรกั ษาสถานะทางชนชน้ั ของตน
- อุดมการณ์ตรงข้ามหรือต่อต้าน (oppositional/counter-ideology) เป็นอุดมการณท์ ป่ี ฏิเสธ
กรอบวธิ คี ดิ ของอดุ มการณห์ ลกั และมกั นำ� เสนอจนิ ตภาพของสงั คมแบบใหม่ (new social imagination)
