Page 48 - ทฤษฎีและการวิจารณ์ภาพยนตร์
P. 48
15-38 ทฤษฎแี ละการวิจารณภ์ าพยนตร์
กาญจนา แกว้ เทพ (2544) ไดส้ รปุ ใหเ้ หน็ วา่ เหตนุ เ้ี องส�ำนกั วฒั นธรรมศกึ ษา เมอ่ื จะศกึ ษาสอ่ื จงึ
มกั จะต้องพิจารณาถงึ กระบวนการผลิตและการบรโิ ภคไปควบคกู่ ัน นนั่ ก็คอื การศกึ ษาตัวบทท่ผี ลติ ข้นึ มา
ภายใต้บริบทหรืออ�ำนาจท่ีสังคมเป็นผู้ก�ำหนดไว้ และในเวลาเดียวกันก็ต้องพิจารณาถึงผู้รับสารในฐานะ
ผกู้ ระทำ� ทจ่ี ะบรโิ ภคความหมายทผี่ ลติ ขน้ึ ดว้ ย และทส่ี �ำคญั คอื ยงั อาจตอ้ งกา้ วไปสบู่ รบิ ทของตวั ผรู้ บั สารที่
บริโภคด้วยว่า บริโภคในลักษณะเช่นไรภายใต้ชีวิตประจ�ำวัน เช่น การศึกษาการดูโทรทัศน์อาจไม่ใช่แค่
เพยี งการดคู วามถก่ี ารเปดิ รบั แตต่ อ้ งใหค้ วามสนใจถงึ แบบแผนชวี ติ การดทู วี ี สถานที่ เพอื่ จะทำ� ใหเ้ หน็ มติ ิ
เชงิ อ�ำนาจทก่ี �ำหนดความหมาย รายละเอยี ดจะกลา่ วต่อไปในหวั ขอ้ ทส่ี อง
1. การศึกษาการเข้ารหัสและถอดรหัส (encoding/decoding)
หน่ึงในคดิ คนสำ� คญั ของสำ� นักวัฒนธรรมศึกษา ก็คือ สจ๊วต ฮอลล์ (Stuart Hall) ปฏเิ สธแนวคิด
ทม่ี องวา่ ผู้รบั สารเป็นผูถ้ ูกกระท�ำตามสำ� นักผลกระทบของส่อื แตก่ ลับเสนอแนวคิดใหม่ที่เรียกว่า การเข้า
รหัส/ถอดรหัส (encoding/decoding) ด้านหน่ึงได้รับอิทธิลจากส�ำนักโครงสร้างนิยมส�ำนักสัญวิทยา ท่ี
สนใจการกำ� หนดกฎเกณฑข์ องรหสั แตใ่ นเวลาเดยี วกนั กข็ ยบั ไปสกู่ ารพจิ ารณาในฟากของการบรโิ ภคความ
หมายที่ผู้รับสารเองก็มอี ำ� นาจในการถอดรหสั แนวคิดนีใ้ ห้ความสนใจทง้ั มติ กิ ารผลติ และการบรโิ ภคไปใน
คราวเดยี วกัน
ในดา้ นการผลติ จะใหค้ วามสนใจตอ่ กระบวนการผลติ ความหมายในสอ่ื มวลชนและรวมถงึ ภาพยนตร์
ว่า เป็นเวทีในการเข้ารหัสบางอย่างภายใต้กรอบความรู้การผลิต เชิงเทคนิคและสังคม ซึ่งอาจถือได้ว่า
เปน็ การสรา้ งความหมายในขนั้ แรก และในดา้ นการบรโิ ภค ผรู้ บั สารหรอื ผชู้ มเองกจ็ ะกา้ วเขา้ สกู่ ารถอดรหสั
ความหมายไดด้ ้วยตนเองภายใตก้ รอบความรทู้ ่ตี นเองไดร้ บั รู้มาซ่งึ อาจแตกต่างกันไปแตล่ ะปัจเจก และใน
ขัน้ ตอนนก้ี อ็ าจเรียกว่า เป็นการสร้างความหมายทสี่ อง ดงั ภาพท่ี 15.1
เน้อื หาในฐานะวาทกรรมที่ “มคี วามหมาย” (meaningful discourse)
การเขา้ รหัส (โครงสร้างความหมายที่ 1) การถอดรหัส (โครงสรา้ งความหมายท่ี 2)
กรอบความรู้ (framework of knowledge) กรอบความรู้ (framework of knowledge)
ความสมั พันธ์ทางการผลิต (relation of production) ความสมั พันธ์ทางการผลิต (relation of production)
โครงสรา้ งพน้ื ฐานเชงิ เทคนคิ (technical infrastructure) โครงสรา้ งพนื้ ฐานเชงิ เทคนคิ (technical infrastructure)
ภาพที่ 15.1 แบบจำ�ลองการเข้ารหัส/ถอดรหัสของ สจ๊วต ฮอลล์ (อ้างถึงใน Sullivan, 2013)
จากแบบจ�ำลองเบ้ืองต้น จะเห็นได้ว่า ผู้ผลิตเองสามารถเข้ารหัสความหมายบางประการให้กับ
ผู้ชม เชน่ หากไดช้ มภาพยนตร์การ์ตนู เรื่อง ก้านกลว้ ย ก็จะพบการเขา้ รหสั วา่ ชาตไิ ทยมีความยงิ่ ใหญ่ มี
ประวัตศิ าสตรอ์ ันเกรงขาม โดยใช้เทคนิคการผลิตภาพยนตร์ ทัง้ ตวั ละครทีม่ ีรูปร่างหนา้ ตาดี ชา้ งไทยทม่ี ี
